چکیده:
آیه هفتم سوره مبارکه حمد یا فاتحهالکتاب از جمله آیاتی است که در معنای آن، میان مفسران و مترجمان قرآن کریم اختلاف است. در این جستار، قسمت پایانی این آیه کریمه، یعنی «غیر المغضوب علیهم و لا الضالین» مورد توجه می باشد که هم در اعراب و نقش کلمات و هم در تفسیر و ترجمه آنها تفاوت قابل توجه میان عالمان قرآنی مشاهده می شود. پرسش مقاله حاضر این است که آیا «غیر المغضوب علیهم و لا الضالین» نقش وصفی برای «الذین انعمت علیهم» دارد، یا عبارتی متمایز از آن است. با بررسی تفاسیر، کتب مربوط و تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که عده ای معتقدند تعبیر فوق، وصف همان «الذین انعمت علیهم» یعنی کسانی است که مغضوب خداوند نبوده اند و گمراه نشده اند، ولی غالب آنها، تمایز بین این دو قسمت از آیه را پذیرفته اند و آیه مبارکه را بدین صورت ترجمه کرده اند: «ما را به راه کسانی که به آنها نعمت دادی، هدایت فرما، نه غضب شدگان و نه گمراهان». این پژوهش با بهره گیری از روایات تفسیری، بر ترجمه و تفسیر دوم تاکید دارد و آن را ترجیح می دهد.آیة هفتم سورة مبارکة حمد یا فاتحةالکتاب از جمله آیاتی است که در معنای آن، میان مفسّران و مترجمان قرآن کریم اختلاف است. در این جستار، قسمت پایانی این آیة کریمه، یعنی «غیر المغضوب علیهم و لا الضّالّین» مورد توجّه میباشد که هم در اعراب و نقش کلمات و هم در تفسیر و ترجمة آنها تفاوت قابل توجّه میان عالمان قرآنی مشاهده میشود. پرسش مقالة حاضر این است که آیا «غیر المغضوب علیهم و لا الضّالّین» نقش وصفی برای «الّذین انعمت علیهم» دارد، یا عبارتی متمایز از آن است. با بررسی تفاسیر، کتب مربوط و تحلیل دادهها این نتیجه حاصل شد که عدّهای معتقدند تعبیر فوق، وصف همان «الّذین انعمت علیهم» یعنی کسانی است که مغضوب خداوند نبودهاند و گمراه نشدهاند، ولی غالب آنها، تمایز بین این دو قسمت از آیه را پذیرفتهاند و آیة مبارکه را بدین صورت ترجمه کردهاند: «ما را به راه کسانی که به آنها نعمت دادی، هدایت فرما، نه غضبشدگان و نه گمراهان». این پژوهش با بهرهگیری از روایات تفسیری، بر ترجمه و تفسیر دوم تاکید دارد و آن را ترجیح میدهد.
خلاصه ماشینی:
با بررسی تفاسیر، کتب مربوط و تحلیل دادهها این نتیجه حاصل شد که عدهای معتقدند تعبیر فوق، وصف همان «الذین أنعمت علیهم» یعنی کسانی است که مغضوب خداوند نبودهاند و گمراه نشدهاند، ولی غالب آنها، تمایز بین این دو قسمت از آیه را پذیرفتهاند و آیة مبارکه را بدین صورت ترجمه کردهاند: «ما را به راه کسانی که به آنها نعمت دادی، هدایت فرما، نه غضبشدگان و نه گمراهان».
آنچه به احصاء درآمده، نوشتهای مستقل به این موضوع خاص نپرداخته است که آیا «غیر المغضوب علیهم و لا الضالین» نقش وصفی برای «الذین أنعمت علیهم» دارد، یا عبارتی متمایز از آن است و آنچه انگیزة نگارندگان شده، تفاوت ترجمه و تفسیر مترجمان و مفسران بوده است که در لابهلای کتب تفسیری موجود است.
در میان مفسران نیز برخی به اعراب این آیه اشاره کردهاند؛ به عنوان نمونه مرحوم طبرسی در جوامعالجامع و پس از او بیضاوی، هر دو نقش وصف و بدل را برای «غیر» پذیرفتهاند و میگویند: «غیر المغضوب علیهم» بدل از «الذین أنعمت علیهم» است؛ بدین معنی که «المنعم علیهم» همان کسانی هستند که از غضب خدا و گمراهی سالم ماندهاند یا اینکه واژة «غیر» در اینجا صفت باشد؛ بدین معنی که آنها جمع کردهاند میان نعمت الهی و سلامت از غضب الهی و ضلالت1 (ر.
مهمترین این اقوال عبارتند از: ـ مقاتل بن سلیمان آیة شریفه را به این نحو تفسیر کرده است: «غیر المغضوب علیهم یعنی دلنا علی دین غیر الیهود الذین غضب الله علیهم ...