چکیده:
شناخت و معرفی شروح متعدد نهجالبلاغه، با روشها و رویکردهای گوناگون شارحان؛ حائز اهمیت روش شناختی است. زیرا چنین اقدامی موجب دستیابی به بهترین الگوها و رویکردهای شرح نهجالبلاغه میشود. یکی از این شروح، شرح منهاجالولایه تألیف ملاعبدالباقی صوفیتبریزی (قرن 11) است که در دوازده باب گردآمده است. این شرح موضوعی یکی از بهترین شروح عرفانی نهجالبلاغه است که با توجه به اصول فکری تصوف شیعی به زبان فارسی و عربی نگاشته شده است و بهرهمندی شعر فارسی را از سخنان امام علی(ع) بهخوبی نشان میدهد. مؤلف با رویکردی صوفیانه، با استمداد از آیات قرآن، احادیث ائمهاطهار، به همراه نکات عرفانی، کلامی، اخلاقی، بلاغی و آوردن اشعار فارسی و عربی به شرح عبارات امام علی(ع) پرداخته است. در این مقاله که با روش کتابخانهای تهیه شده است به بررسی روش شرح منهاج الولایه فی شرح نهجالبلاغه در ابعاد ساختاری و محتوایی، پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"پینوشت ها [١] شرح علیبن میثم بحرانی و عزالدین ابوحامدابن ابیالحدید [٢] شرح موضوعی منهاج الولایه عبدالباقی [٣] متن این نامه در کتاب ریاض العلما (افندی الاصبهانی، ١٤٠١، ج ٣: ٦٠-٦٤) آمده است [٤] توسط محقق محترم آقای حبیب الله عظیمی [٥] و من العلوم علم الطریقۀ و الحقیقۀ و أحوال التصوف - و قد عرفت أن أرباب هذا الفن - فی جمیع بلاد الإسلام إلیه ینتهون - و عنده یقفون و قد صرح بذلک الشبلی و الجنید- و سری و أبو یزید البسطامی- و أبو محفوظ معروف الکرخی و غیرهم - و یکفیک دلالۀ علی ذلک الخرقۀ- التی هی شعارهم إلی الیوم - و کونهم یسندونها بإسناد متصل إلیه ع - [٦] أما علماء الصوفیۀ و أرباب العرفان فنسبتهم إلیه فی تصفیۀ الباطن و کیفیۀ السلوک إلی الله تعالی ظاهرة الانتهاء [٧] کتاب ربکم فیکم مبیناحلاله و حرامه - و فرائضه و فضائله و ناسخه و منسوخه - و رخصه و عزائمه و خاصه و عامه - و عبره و أمثاله و مرسله و محدوده - و محکمه و متشابهه مفسرا جمله مجمله و مبینا غوامضه - بین مأخوذ میثاق علمه و موسع علی العباد فی جهله - و بین مثبت فی الکتاب فرضه - و معلوم فی السنۀ نسخه - و واجب فی السنۀ أخذه - و مرخص فی الکتاب ترکه (خ ١) ألا إن مثل آل محمد ص کمثل نجوم السماء- إذا خوی نجم طلع نجم - فکأنکم قد تکاملت من الله فیکم الصنائع - و أراکم ما کنتم تأملون ( خ ١٠٠) [٨] در کافی از حضرت صادق آل محمد صلوات الله علیه و آله روایت کرده که : «الراسخون فی العلم أمیر المؤمنین و الأئمۀ من بعده علیهم السلام »،( لاهیجی، ١٣٧٣، ج ١، ص : - ٢٩٨- ٢٩٩) [٩] خطبه ٣ (شقشقیه ) [١٠] أن أمیر المؤمنین ع قال اللهم إنک لا تخلی أرضک من حجۀ لک علی خلقک (الکافی،ج ١ : ١٧٨) [١١] من الحکمۀ (١٤٧) فی جزء کلامه علیه السلام لکمیل : اللهم بلی لا تخلو الأرض من قائم لله بحجۀ إما ظاهرا مشهورا و إما خائفا مغمورا لئلا تبطل حجج الله و بیناته [١٢] و إنما أنا قطب الرحی تدور علی و أنا بمکانی فإذا فارقتها استحار مدارهاو اضطرب ثفالها- هذا لعمر الله الرأی السوء(خ ١١٩) [١٣] قال له موسی هل أتبعک علی أن تعلمن مما علمت رشدا / الکهف : ٦٦ [١٤] ابن فارض در قصیده تأیید در باب اختصاص امیرالمؤمنین به علم لدنی از جانب رسول خدا چنین میسراید: و أوضح بالتأویل ما کان مشکلا علی، بعلم ناله بالوصیۀ / دیوان ابن فارض ص : ٢٦ [١٥] درباره سلسله های صوفیه به کتاب طرائق الحقائق تالیف محمد معصوم شیرازی رجوع شود."