چکیده:
شکار از جمله سنن رایج در بین اکثر اقوام گذشته است که با انگیزههای متفاوت بدان میپرداختند. اقوام ترک و مغول شکار را با هدف تأمین غذا و مایحتاج زندگی و همچنین تمرین فنون رزمی انجاممیدادند. چنگیزخان و تیمور در فواصل جنگها و یا فصولی از سال، با برگزاری شکار در مناطق مختلف، سپاهیان خود را به تیراندازی و شیوة فریب، اغفال، محاصره و صید حیوانات شکاری عادت میدادند تا آنان همین فنون را در میادین جنگ علیه دشمن بهکارگیرند. در واقع، شکار نهتنها به منظور تأمین بخشی از آذوقۀ اقوام ترک و مغول انجاممیپذیرفت، بلکه صحنۀ شکار مانند مانور نظامی بود که در آن فنون جنگی از جمله اسبسواری، تیراندازی، شیوة محاصره و بهدامانداختن دشمن تمرین میشد. این شیوة تمرین نظامی برای شاهزادگان و جوانان میدان جنگندیده، اهمیت بسیاری داشت. در این مقاله، علل و انگیزههای فرمانروایان ترک و مغول از شکار و چگونگی انجام آن در دورة ایلخانان و تیموریان به شیوة تحلیلی و توصیفی بررسی شده و همچنین به منظور بیان چگونگی فنون رزمی اقوام ترک و مغول (الهامگرفته از سنن اجتماعی)، به روشهایی مانند برگزاری مراسم جشن و بخشش هدایا اشاره میشود که فرمانروایان برای تقویت روحیۀ سپاهیان انجاممیدادند.
Hunting was one of the most common customs of a large number of past tribes which was performed with various motives. Turk and Mongol tribes went hunting as a means of livelihood and for the sake of supplying their food as well as practicing martial techniques. Genghis Khan and Timur, through practicing hunting during war intervals and different seasons made their troops get accustomed to techniques of shooting, deceiving, misleading, seizing, and hunting animals so that they would be able to employ such techniques while encountering enemies in the battlefields. In fact, hunting was done by Turk and Mongol tribes not only as a means of livelihood but also as a martial maneuver in which war techniques like horse riding, shooting, the styles of capturing, and trapping the enemies were practiced. Such martial practices were crucially important for princes and youngsters who were inexperienced in war. The present paper, through adopting a descriptive-analytic method, explores the motives of the Turk and Mongol commanders for hunting and the way it was performed during the Ilkhanids and Timurids eras. Furthermore, to elucidate the ways such martial techniques (inspired by social customs) were performed by the Turk and Mongol tribes, we would refer to methods employed by the commanders for encouraging their troops like organizing celebrations and awarding prizes.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله ، علـل و انگیـزه هـای فرمانروایـان تـرک و مغـول از شـکار و چگونگی انجام آن در دوره ایلخانان و تیموریان به شیوه تحلیلی و توصیفی بررسی شده و همچنین به منظور بیان چگونگی فنون رزمی اقوام ترک و مغول (الهام گرفته از سنن اجتماعی )، به روش هایی مانند برگزاری مراسـم جشـن و بخشـش هـدایا اشاره می شود که فرمانروایان برای تقویت روحیه سپاهیان انجام می دادند.
چنگیزخان ، ایلخانان حاکم بر ایران ، تیمـور و جانشـینانش در پـی هـر لشکرکشی ، در کنار برگزاری مراسم جشن و سرور، در آن هدایایی به سپاهیان می بخشیدند تا از این طریق آنان را بیشتر به جنگ تشویق کنند؛ از سوی دیگر، برای تمرین فنون جنگی به شکار می پرداختند.
او در این خصوص فرامینی به فرزند خود، جوجی ، صـادر و امـر صـید و شـکار را بـه او واگذار کرده بود که «آن فرزند را باید که با حشم و اتباع خود از موضع خود حرکـت کـرده پهنای بیابان و کوه فروگرفته ، جانوران شکاری براند» (خواندمیر، ١٣٨٠: ٣/ ١٨): جوجی بعد از فتح خوارزم و با توجه به اختلافی که با برادران خود داشت به جانب دشت قبچاق رفته به موجب یرلیقی که به او رسید از یورت خود در حرکت آمـده بعـزم شـکار جرگه کرد ازین جانب چنگیزخان و اولاد و امراء نیز جرگه انداختند و در موقع اقاریر کـه بهم رسیدند چنگیزخان بنشاط صید و شکار سوار شد و در میان جرگه تاخته آهو و نخجیر فراوان بینداخت (همان : ٣/ ٤٥).