چکیده:
چکیده «خرق عادت» یکی از نتایج مسلم مجاهده و ریاضت عرفانی، و توجه و تمرکز به ضمیر ناخودآگاه سوررئالیستی است که پیشینة آن یقینا در بخشهای گمشدة تاریخ حیات بشر ــ اسطورهها ــ قابل پیگیری است. تأثیرپذیری سوررئالیسم، در اندیشه و عمل، از اندیشههای عرفانی، منجر به ظهور برخی تشابهات و اشتراکات بین این دو مکتب (در عین تقابلات و تمایزات بنیادین ادبیات عرفانی و سوررئالیستی با یکدیگر) شده است که «خرق عادت» عینیترین و شگفتانگیزترین ثمرۀ برنامههای نسبتا مشترکشان محسوب میشود. تنوع نتایج خارقالعاده، از جمله کرامات، کشف و شهود، تصادفات عینی، سحر و جادو، پیشگویی و غیبگویی، در نمونههای عرفانی و سوررئالیستی، گرچه زمینة مناسبی برای ادعاپروری و هذیانپردازی محسوب میشود، از منظری دیگر میتواند به فلسفة انزواطلب و دنیاگریز عرفان ختم شود که ریشه در جریانات اجتماعی و واکنشهای فردی عارف ادیب، و به تبع آن هنرمند سوررئالیست دارد. تأکید براین نکته نیز ضروری است که «خرق عادت» ــ برجستهترین نقطة مشترک در نتایج عملی عرفان و سوررئالیسم ــ در مواردی چند، با آبشخورها، برنامهها و رسالتهایی کاملا متفاوت بین دو مکتب، ظاهر شده است؛ بنابراین مطالعة تطبیقی «خرق عادت» بین عرفان و سوررئالیسم، نمیتواند از اهمیت و استقلال دو مکتب فکری عظیم در ادبیات جهان، بکاهد یا داعیة همسانی، همانندی و پدرپسری عرفان و سوررئالیسم را داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
تأثیرپذیری سوررئالیسم ، در اندیشه و عمل ، از اندیشه های عرفانی، منجر به ظهور برخی تشابهات و اشتراکات بین این دو مکتب (در عین تقابلات و تمایزات بنیادین ادبیات عرفانی و سوررئالیستی با یکدیگر) شده است که «خرق عادت » عینیترین و شگفت انگیزترین ثمرة برنامه های نسبتا مشترکشان محسوب میشود.
بنابراین سوررئالیسم جستجوی کلید رمز عناصر هستی را با ادبیات خارق العاده به واسطۀ اسلاف برشمرده ، از گنوسیهای قدیم به ارث برده است که البته این نوع گرایش به اندیشه های عرفانی بیارتباط با اساطیر و ناخودآگاه جمعی بشر نیست ؛ چنان که در بین بدویترین اقوام همچون توتمیست ها(پرستندگان نمادهای طبیعی مانند حیوان یا گیاه یا جماد)، و آنیمیست ها(پرستندگان جان طبیعت و روح جاری در تمام هستی) نیز میتوان بارقه هایی از عرفان گرایی را مشاهده کرد (ر.
٣ – ٢ : جامعه شناسی «خرق عادت » در متون سوررئالیستی الف ) دربارة سوررئالیـسم نیز، علاوه بر منظـور کردن تأثیرات اسـطوره های مذهبی آیین یهود، اسطوره های فرانـسوی، یونانی، رومی و احتمالا عربی (عوامل فرهنگی)، عوامل اجتماعی ــ سیاسی (جنگ جهانی اول )، عوامل فرهنگی٥ مربوط به حوزة علوم تجربی (علم گرایی افراطی)، عوامل دینی (ناکارآمدی کلیسا در حل معضلات عصر جامعۀ اروپایی)، هنرمند سوررئالیست را به جستجوی دنیای دیگری فراتر از دنیای واقعی، با جزئیات شگفت انگیز و خارق العاده سوق میدهد (ر.
٤- نتیجه اگر بخواهیم برای «خرق عادت » در متون عرفانی و سوررئالیستی، نقاط اشتراک یا تشابه قائل شویم ، طبق آنچه گذشت نتایج زیر به دست خواهد آمد: الف ) پیشینۀ ادبیات مربوط به امور خارق العاده در ایران و فرانسه ، به اسطوره ها، حماسه ها و متون دینی مربوط میشود.