چکیده:
زبان ، مهم ترین عامل انتقـال فرهنـگ اسـت و شـاعران در میرایـی یـا حیات زبان به عنوان بستر فرهنگ ، نقشی تعیین کننده دارند؛ بنـابرایـن نوع به کارگیری زبان و آگـاهی از توانمنـدیهـای آن ، از مهـم تـرین ویژگیهای شاعر است . یکـی از شـاعرانی کـه شـاید ازحیـث زبـان ، به نوعی «طرحی نو درانداخته »، پدر شعر نو، نیماست . بیتردید، شـعر نیما که به سبب پیش گامی در جریان نوین شعر معاصر، هدف پایه در این پژوهش به شمار میرود، با ویژگیهـای زبـانی و سـاختاری شـعر شاعران کلاسیک ، بسیار متفاوت است و این تفاوت در نـوآوریهـا، باعـث تشـخص سـبکی خـاص ایـن شـاعر معاصـر، بیشـتر درحـوزة هنجارگریزیها شده است . هدف از این پـژوهش ، تبیـین مهـم تـرین ظرفیت های متنوع زبانی شعر نیمایی در مقوله ای به نام هنجـارگریـزی زبانی است . مسئله محوری این پژوهش ، آن است که آیا نیما در ایـن مقوله زبانی، به شیوه ای قاعده مند و درچهـارچـوبی مشـخص و مـنظم پیش رفته است و آیا میتوان به دسته بندیای منطقـی و پـذیرفتنی از هنجارگریزیهای زبانی در شـعر ایـن شـاعر رسـید یـا خیـر. در ایـن پــژوهش ، بــه شــیوه ای تحلیلــی و بــا ژرف نگــری در مبــانی نظــری پژوهش های زبانی، ویژگیهای زبانی شـعر نیمـا را بررسـی کـرده و پس از مطالعه مبانی نظری و منطبق کردن آن ها با شعرهای نیما، به این نتیجـه رسـیده ایـم کـه شـعر نیمـا در شـعرکهن فارسـی ریشـه دارد و شعرهای نوی ایـن شـاعر، بیـانگر تـلاش او بـرای گشـودن روزنـه ای جدیــد بــه روی زبــان فارســی اســت . در شــعرهــای نیمــا، انــواع هنجارگریزیهای زبـانی، درقالـب دسـته بنـدیای خـاص نشـان داده شده و طبیعت اطراف شاعر، در ایجاد نوعی خاص از هنجارگریزی، بسیار موثر بوده است . درپی بررسی شـعرهـای نیمـا درمـییـابیم کـه درک برخی شعرهای او درگرو شناخت هنجـارگریـزیهـای زبـانی اسـت و اگـر ابهـامی در شـعر ایـن شـاعر دیـده مـیشـود، ناشـی از همین نوع هنجارگریزیهاست . نتیجه ملموس این مطالعه ، دسته بنـدی کلی مهم ترین هنجارگریزیهای زبانی شعر نیما درقالب چهار دسـته کلی است .
خلاصه ماشینی:
تاکنون ، دربارة نیما، تطـور زبـان شـعر نیمـایی و ویژگـی هـای زبـانی آن ، پـژوهش هـای زیادی انجام شده که حاصل نگاه ویژة محققان ازمنظرهای مختلف است ؛ ازجمله : مهدی اخوان ثالث به عنوان یکـی از نـوپـردازان کـه خـود شـاگرد نیمـا بـوده اسـت ، در کتاب های بدعت ها و بدایع نیما (١٣٧٥) و عطا و لقای نیما یوشیج (١٣٦٩)، دربارة ظرفیـت - ها و امکانات شعر نیما سخن گفته و موسیقی بیرونی و دیگـر ویژگـی هـای سـاختاری زبـان شعر این شاعر را تشریح کرده است .
به شمار روند؛ در جایی دیگر، توالی صفت ها را ازنوع هنجارگریـزی نحـوی دانسـته اسـت ؛ سعید حمیدیان (١٣٨١) درکتاب داستان دگردیسـی در شـعر نیمـا، ازمنظـر مکتـب هـای درحالی که این کاربرد، درعرصۀ ادب فارسی ، سابقه دارد و بنابراین ، هنجارگریزی به شـمار ادبی همچون رئالیسم ١، سمبولیسم ٢ و رمانتیسم ٣، ویژگی های زبانی شعر نیما را بررسی کرده نمی رود.
ب ) اصل رسانگی یا ایصال : این اصل بـدان معناسـت کـه خواننـده یـا شـنونده ، شـعر را مرز میان زبان گفتار و زبان شعر، نوع رفتار گوینده یا شاعر بـا واژه هـا و نیـز کـارکرد و ادراک کند و هنجارگریزی یا برجسته سازی ، باعث بروز ابهـام ، گنگـی یـا اخـتلال در فهـم تعامل واژه ها با یکدیگر است ؛ زیرا اگر میان واژه ها برخوردی صورت نگیرد، شعر به وجـود نشود (شفیعی کدکنی ، ١٣٧٣: ١٣).
تمام نمونه ها در این مقاله ، برگرفته از مأخذ زیر است ، لذا به ذکر شماره صفحه بسنده می شود: مجموعه آثار نیما یوشیج (١٣٧٠) به اهتمام سیروس طاهباز، چاپ اول ، تهران : نگاه .