چکیده:
ترسل یا شیوه نامهنگاری از گونههای مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از رسایل و مکاتبات رسمی و درباری پیشینیان جمع کرده است. این اثر یکی از متون تاریخی دوران تیموری و آغاز دوران صفوی است و علاوه بر داشتن جنبه ادبی، از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت است. نثر این کتاب نمونه زیبایی از نثر منشیانه و مسجع فارسی است. ترسل یا شیوه نامهنگاری از گونههای مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از رسایل و مکاتبات رسمی و درباری پیشینیان جمع کرده است. این اثر یکی از متون تاریخی دوران تیموری و آغاز دوران صفوی است و علاوه بر داشتن جنبه ادبی، از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت است. نثر این کتاب نمونه زیبایی از نثر منشیانه و مسجع فارسی است.
Epistolary or letter-writing is one of the important genres of prose literature which reached new glory in Safavid time and numerous works have been written about this. Amongst these، Nameh Nami by Khandmir is of much significance، though it has been discussed less than other epistolary texts. This work is a collection of letters and correspondences gathered from previous official and court letters and correspondences by Khandmir as an instruction of letter-writing for secretaries. He has written these letters during the years 925-926 (A.H) while he was 46 or 47 and resided in Hirat. This book consists of a preface and nine chapters each of which consists of some sections named as “Satr” or “Lafz”. This work is one of the historical texts of Timurid and early Safavid times and، in addition to literary aspect، is significant historically. The prose of this work is not uniform; it has a plain and simple prose in describing historical evens whereas in the preface of the work، the opening section of letters and eulogy of princes and senior figures all poetic and literary delicacies have been used and a beautiful example of rhythmic epistolary prose of Persian language has been created.
خلاصه ماشینی:
از میان آثار متعدد در زمینه ترسل و انشا در دوران تیموری و صفوی میتوان به منشآت معین الدین محمد زمچی اسفزازی، جوامع الانشای حسین هروی، منشأ الانشای عبدالواسع نظامی باخرزی، منشآت بیانی شهاب الدین عبدالله کرمانی، منشآت جامی، رقعات امیر علیشیر نوایی و نامه نامی خواندمیر اشاره کرد.
در این میان، نامه نامی نیز مانند آثار نامبرده دارای اهمیت والایی است که در بین متون سبک منشیانه کمتر مورد توجه قرار گرفته و تاکنون به صورت نسخه خطی باقی مانده است.
پیشینه تحقیق نامه نامی با وجود اهمیت بسیاری که در فن ترسل دارد، تاکنون به صورت نسخه خطی باقی مانده و تنها چند فرمان از این اثر توسط عبدالحسین نوایی در کتاب اسناد و مکاتبات تاریخی ایران تصحیح شده و به چاپ رسیده است(نوایی، بیتا: 381-365).
با وجود این، تاکنون هیچ پژوهش مستقلی راجع به این اثر و خصوصیات و ویژگیهای آن انجام نشده و تنها در مقدمه تألیفات خواندمیر، ذیل عنوان آثارش، اشارات کوتاهی به نامه نامی شده است.
3- دستور الوزرا: این اثر در شرح حال وزرای خلفای اسلام و سلاطین ایران است و جنبه شرح حال نگاری دارد که خواندمیر این کتاب را به نام خواجه کمال الدین محمود، یکی از وزیران سلطان حسین بایقرا نوشته است (خواندمیر، 1333: 10).