چکیده:
تاریخ طبرستان کتابی بسیار ارزشمند مشحون از مطالب تاریخی، جغرافیایی، ادب فارسی و عربی، اتیمولوژی و فقه اللغه، علم رجال، حکایات، شیعه شناسی و... است و دامنۀ مطالعاتی گستردهای را در بر می گیرد؛ به ویژه در زمینۀ حکایت های تاریخی و ادبی و وقایع مربوط به جنبش های آزادی خواه که توسط بزرگان مفتخر به عنوان «سید» رهبری شده، کتابی بی نظیر و بی مانند است. متأسفانه این کتاب با داشتن حوزۀ دانش و اطلاعات وسیع، آن چنان که باید و شاید مورد توجه محققان و پژوهندگان واقع نشده است. یکی از این حوزه ها که اصلا بدان توجه نشده، مسئله تصحیح و نسخۀ چاپی این اثر ارزشمند است. تنها نسخه چاپی موجود این کتاب به اهتمام عباس اقبال آشتیانی در سالهای 1321-1320 ش به زیور طبع آراسته شده است. مزیت بزرگ این چاپ استفاده از نسخه خطی متعلق به قبل از قرن دهم(تاریخ تحریر 978 ق،نسخه رمز گذاری شده با حرف الف) است که اکنون متاسفانه در هیچ یک از فهرست های نسخ خطی اثری از آن دیده نمی شود. در این مقاله کوشیده شده تا به تنها تصحیح موجود این کتاب نگاهی دقیق تر شود لذا بسیاری از پیشنهادها و گزینش های مصحح در متن کتاب به نقد کشیده شده و با درنگ و دقت بیشتر سعی شده است ضبط صحیح به خواننده نمایانده شود.تاریخ طبرستان کتابی بسیار ارزشمند مشحون از مطالب تاریخی، جغرافیایی، ادب فارسی و عربی، اتیمولوژی و فقه اللغه، علم رجال، حکایات، شیعه شناسی و... است و دامنۀ مطالعاتی گستردهای را در بر می گیرد؛ به ویژه در زمینۀ حکایت های تاریخی و ادبی و وقایع مربوط به جنبش های آزادی خواه که توسط بزرگان مفتخر به عنوان «سید» رهبری شده، کتابی بی نظیر و بی مانند است. متأسفانه این کتاب با داشتن حوزۀ دانش و اطلاعات وسیع، آن چنان که باید و شاید مورد توجه محققان و پژوهندگان واقع نشده است. یکی از این حوزه ها که اصلا بدان توجه نشده، مسئله تصحیح و نسخۀ چاپی این اثر ارزشمند است. تنها نسخه چاپی موجود این کتاب به اهتمام عباس اقبال آشتیانی در سالهای 1321-1320 ش به زیور طبع آراسته شده است. مزیت بزرگ این چاپ استفاده از نسخه خطی متعلق به قبل از قرن دهم(تاریخ تحریر 978 ق،نسخه رمز گذاری شده با حرف الف) است که اکنون متاسفانه در هیچ یک از فهرست های نسخ خطی اثری از آن دیده نمی شود. در این مقاله کوشیده شده تا به تنها تصحیح موجود این کتاب نگاهی دقیق تر شود لذا بسیاری از پیشنهادها و گزینش های مصحح در متن کتاب به نقد کشیده شده و با درنگ و دقت بیشتر سعی شده است ضبط صحیح به خواننده نمایانده شود.
Tabarestan history is a very valuable book full of historical and geographical issues، Persian and Arabic literature، etymology and philology، science of dignitaries، tales، Shiite studies etc، and covers a vast range of studies; especially it is a unique book with regard to historical and literary tales about the liberalist movements which have been leaded by great figures entitled as “Seyed”. Though covering a vast domain of knowledge and information، unfortunately this book has not been considered by scholars and researchers as much as it deserves. One of the fields which has not been considered at all is the correction and printed version of this valuable work. The only available printed version of this book has been published by Abbas Iqbal Ashtiani in 1321 (AH) and its great advantage is using of the manuscript belonging to pre-tenth century which now there is no trace of it in the indices of manuscripts unfortunately. Anyway، the author aims to take a more precise look at the only available correction of this book and consequently many suggestions and selections of the corrector in the text of the book have been explored critically in order to offer the reader the correct record.
خلاصه ماشینی:
نظر مصحح در مورد متن چاپی عباس اقبال آشتیانی، مصحح تاریخ طبرستان در مقدمه کتاب، دربارۀ وجود اغلاط و کاستی در متن می نویسد: «با این که نسخه حاضر شده هنوز چنان که باید کامل نیست و مواضع چندی از آن همچنان مجهول و غیر مفهوم مانده، باز تا آنجا که مقدور بوده است در تصحیح و تنقیح آن سعی به عمل آمده و بسیاری از مشکلات آن با مقابله و مراجعه به متون دیگر حل و توضیح شده است» (ابن اسفندیار، 1366: الف، مقدمه مصحح) آورده است: «آنچه را که در باب مولف کتاب و تاریخ او گفتنی باشد، نگارنده به تفصیل در مقدمه جلد دوم که عنقریب منتشر خواهد شد خواهد آورد و حواشی و تعلیقات مربوط به هر دو جلد را نیز که بدون آنها بسیاری از قسمتهای کتاب نامفهوم خواهد ماند.
مصحح درباره نسخه الف آورده است: «این نسخه با این که اقدم و اکمل نسخ ماست، باز چندان درست و مضبوط نیست مخصوصا هر جا که پای شعر یا عبارت عربی در کار می آید آن نیز مانند سایر نسخ بسیار خراب و محرف است اما فضل آن بر دیگر نسخ آن است که کاتب آن هر چه را زیر دست داشته ظاهرا به عین صورت نقل کرده (ابن اسفندیار، 1366:ز).
با توجه به این توضیح و دو کلمه «تفحص و تجسس» در جمله آخر متن و با توجه به نمونه شاهدی که از کتاب ترجمه تاریخ یمینی در لغت نامه ذکر شده: «لشکر عقب او پیاپی می رفت تا به حدود جرجان افتاد و خود را در میان مخارم و آجام آن نواحی انداخت و کراکله ولایت دست به قتل و نهب آوردند»، «کرکیلی» به معنی راهزنی، شرارت و علی الخصوص در جمله مطرح شده، به معنی «جاسوسی» به کار رفته است.