چکیده:
این مقاله به خوانش دوباره و تصحیح قیاسی برخی از عبارات نامفهوم شرح شطحیات، نوشتۀ روزبهان بقلی اختصاص دارد. سبک این کتاب به شیوۀ متون نثر عرفانی فنی است و از همین رو در زمرۀ متون دشوار عرفانی قرار گرفته است، اما بخشی از دشواریهای کنونی کتاب حاضر به دلیل اغلاط متن است که شکل درست آنها با تصحیح قیاسی این واژهها با توجه به قرائن درونمتنی به دست خواهد آمد. جدا از قرائن درونمتنی، با توجه به انس شدید ذهن روزبهان با میراث فرهنگ اسلامی، میتوان برخی از اشتباهات متن شرح شطحیات را با مراجعه به آیات قرانی و احادیث و روایات مشهور اصلاح کرد. در مقالۀ حاضر برخی عبارات دشوار و غریب شرح شطحیات به شیوۀ قیاسی و ذهنی تحلیل و پس از تصحیح عبارت، معنا شده است. نیز مشخص شده است که بخش بزرگی از غرابت و دشواری متن حاضر شرح شطحیات، معلول اشتباه در خوانش یا کتابت متن بوده و در صورت پیدا شدن نسخههای بهتر، دیریابی فعلی آن از بین خواهد رفت. تا به دست آمدن چنین نسخههایی، هر گونه استناد به متن فعلی، نیازمند تصحیحات فراوان خواهد بود.
The current article aims at reviewing and correcting some difficult and obscure words in Description of Shathyyāt written by Roozbehān Baqali. Similar to the mystic texts، this book is found to use technical writing style which causes it to be one of the complicated mystic passages. Some complexities of this book، however، are assumed to be originated in errors and inaccuracies of text. A Comparative study of these words on the basis of in-text signs may result in correction of these forms. As Roozbehān was obsessed with Islamic cultural heritage، such sources as Qurānic verses، Hadiths and famous narrations can also be applied to correct errors in Descritption of Shathyyāt. Employing comparative and subjective approach، the present study analyzes and corrects some difficult words of this book، and then defines them. The most significant origin of complexities in the book is detected to be writing/reading errors. If more thorough versions are found، these difficulties in interpretation of text will be removed. By that time، every reference to this book requires many corrections.
خلاصه ماشینی:
سبک این کتاب به شیوة متون نثر عرفانی فنی است و از همین رو در زمرة متون دشوار عرفانی قرار گرفته است ، اما بخشی از دشواری های کنونی کتاب حاضر بـه دلیل اغلاط متن است که شکل درست آن ها با تصحیح قیاسی این واژه ها بـا توجـه بـه قـرائن درون متنی به دست خواهد آمد.
بـا توجه به آنچه دربارٔە محدویت نسخ خطی شرح شطحیات گفته شد، می تـوان نتیجـه گرفت که تا زمان پیدا آمدن نسخه های خطی جدید از این کتاب ، چاره ای جز بسـنده کردن به متن مصحح کربن نیست .
بحث : اسناد «جمله صفت » بودن به عارفی که به شیر تشبیه شده و با سلوک درونی خود صدهزار بار پیکر آسمان ازل را مجروح کرده است ، چه زیبایی و تناسبی دارد؟ جز آنکه باید گفت «جمله » مصحف «حمله » است و در ترکیب با واژٔە «صفات » یک صفت مرکب ساخته است یعنی : «حمله صفات » به معنی آن کسی که حمله کردن ، ویژگی ذاتی اوست .
بحث : سخن روزبهان دربارٔە وحدت وجود است ، اما معلوم نیسـت کـه در ایـن عبارت ، یک رنگ شدن شراب ده قدح به چه معنی است .
ک : مقدمه بر شرح شطحیات ، ص ٣٥) «ظـاهرا» و بـا توجه به داستان خلقت آدم در متون مقدس و از جمله قرآن کریم ، «نفخات » باید جمع «نفخه » باشد که خود این واژه نیز برگرفته از این آیه است : «فإذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین »(ص /٧٢) یعنی : پس چون او را [کام̂O] درست کردم و از روح خویش در آن دمیدم ، سجده کنان برای او [به خاک ] بیفتید.