چکیده:
تفاوتهای گسترده در نرخ رشد کشورها باعث شده است که اقتصاددانان مطالعات عمدهای
را در مورد الگوهای رشد انجام دهند. مطالعات اولیه، مختلف بودن نرخهای رشد در میان
کشورها را در متفاوت بودن عوامل پایهای تولید و فناوری میدانند. اما مطالعات نظری
و تجربی جدید رشد نشان دادهاند که عوامل و سازوکارهای درونی یک اقتصاد (مانند
سرمایه انسانی و تحقیق و توسعه) میتواند در کنار سرمایه و فناوری، رشد اقتصادی را
تحت تأثیر قرار دهد.
این تحقیق با هدف مطالعه ساختار رشد اقتصادی ایران در چارچوب دو الگو به تجزیه و
تحلیل تعیینکنندههای رشد اقتصاد ایران پرداخته است. نتایج حاصله نشان میدهد که
مخارج دولت و درآمدهای ارزی نفت، به عنوان تنها عوامل مؤثر و توضیح دهنده رشد
اقتصادی ایران بوده و متغیرهای مؤثر بر سرمایه انسانی مورد بحث در الگوهای رشد
درونزا چون آموزش، تحقیق و توسعه و بهرهوری تأثیر چندانی بر رشد اقتصادی ایران
ندارند. تداوم چنین ساختاری امکان تحقق رشداقتصادی پایدار و بالا را فراهم نکرده و
ادوار تجاری اقتصاد ایران را تحت تأثیر شوکهای داخلی سیاستهای مالی دولت و
شوکهای خارجی ارز حاصل از صادرات نفت شکل میدهد. بنابراین تعیینکنندههای رشد در
اقتصاد ایران به علت ماهیت برونزا بودن و به جهت ایجاد نوسانات کوتاهمدت در
تولید، موجب عدم رشد بالای بلندمدت میشوند.
خلاصه ماشینی:
"3. بررسی عوامل تعیینکننده رشد اقتصادی ایران در این قسمت ابتدا پویایی تولید ناخالص داخلی ایران بررسی شده آنگاه با استفاده از چارچوب نظری و شواهد تجربی ارائه شده در بخشهای قبل و همچنین روش همگرایی خودبازگشتی با وقفههای توزیعی[4] به بررسی عوامل تعیینکننده رشد در اقتصاد ایران پرداخته میشود، و هدف پاسخ دادن به این سؤال است که آیا عوامل تعیین کننده رشد در چارچوب الگوهای رشد درونزا، در تحولات رشد اقتصادی ایران نقش داشتهاند یا خیر؟ جدول 1- خلاصه نتایج الگوهای رشد براساس مطالعات تجربی نام متغیر نوع مطالعه اثر بر رشد (1) جمعیت / رشدجمعیت مقطعی – سری زمانی منفی سرمایه انسانی - آموزش متوسطه – مردان مقطعی – سری زمانی مثبت متوسطه – زنان مقطعی – سری زمانی منفی ابتدائی – مردان مقطعی منفی ابتدائی – زنان مقطعی مثبت آموزش دانشگاهی سری زمانی مثبت سرمایهگذاری ناخالص داخلی مقطعی ـ سری زمانی مثبت دولتی مقطعی ـ سری زمانی مثبت خصوصی مقطعی ـ سری زمانی مثبت خارجی سری زمانی مثبت نسبت به تولید ناخالص داخلی مقطعی ـ سری زمانی مثبت هزینههای دولت کل سری زمانی مثبت مصرفی مقطعی ـ سری زمانی منفی آموزشی مقطعی مثبت نسبت به تولید ناخالص داخلی مقطعی ـ سری زمانی منفی صادرات کل مقطعی ـ سری زمانی مثبت کالاهای نهائی سری زمانی مثبت رشد مقطعی ـ سری زمانی مثبت واردات سری زمانی مثبت کسری بودجه مقطعی ـ سری زمانی منفی حجم پول مقطعی منفی تورم مقطعی ـ سری زمانی منفی تفاوت نرخ ارز در بازار رسمی و سیاه مقطعی ـ سری زمانی منفی (1) نتیجه تأثیرات براساس حداکثر انتخاب شده است.
در این بخش با توجه به مطالعات نظری و تجربی انجام یافته، بهخصوص تئوری مخارج دولتی بارو و مدل گانی، که در بخشهای قبل به آن اشاره شد، نشان داده میشود که در ساختار گذشته اقتصاد ایران نقش دولت از طریق سیاستهای مالی و پولی از یکسو، و در آمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت از سوی دیگر، به عنوان تنها عوامل اثرگذار بر نوسانات رشد اقتصادی بوده و متغیرهای الگوهای رشد درونزا نقش تعیینکنندهای نداشتهاند."