چکیده:
در این مقاله پس از بررسی اجمالی شعر عاشور ایی در دور ه های چهارگانه
ادب فارسی، اشعار عاشورایی سیدعلی موسوی گرمارودی در حوزه
شخصیت های عاشورایی در سه بعد شخصیت سا زی، شخصیت پردا زی و
شخصیت توصیفی، تحلیل و تبیین شده است. نگاه دشمن شناختی شاعر و
نگاه فلسفی وی به عاشورا از ابعاد دیگر این مقاله اند.
خلاصه ماشینی:
"فقط در شعر خط خون که در واقع شعری با تمام ویژگیهای منحصر به فرد است، دستکم 65 کلمه از این نوع را غیر از تکرار هرکدام از آنها شاهدیم؛ اما شخصیتها گاهی در اشعار گرمارودی پرداخته و برجسته میشوند.
نکتهمهمی که در اشعار عاشورایی گرمارودی به ویژه شعر خط خون وجود دارد اینکه باید میان بیان حماسی با نگاه حماسی شاعر تفاوت قائل شد؛ یعنی حماسه دارای ارکانی برای شکلگیری در بیان است.
نگاه دشمنشناختی در اشعار عاشورایی گرمارودی اگرچه مانند بسیاری ازشعرهای عاشورایی، شاعران متقدم و متأخر، دشمن، توصیفی منفی با رویکرد حقیرگونه و خوار دارد و با تصویری زشت نمایانده میشود؛ولی در کمتر شاعری چون گرمارودی، دشمن با توصیف شاعرانه به مخاطب شناسانده میشود؛ یعنی فقط بحث مهم آگاهی و شناخت عمیق و فلسفی از دشمن،ذم او نیست.
دشمن (یزید) در نگاه شاعر یک بهانه است: و یزید بهانهای دستمال کثیفی که خلط ستم را در آن تف کردند و در زبالهدان تاریخ افکندند (همان، ص49) تصاویر بهانه، دستمال کثیف، خلط ستم، تف و زباله تاریخ، بیانگر توصیفی صدر و ذیل شخصیت دشمنان است که هریک به عنوان نماد در خصوص همه دشمنان صدق خواهد کرد: یزید کلمه نبود دروغ بود زالویی درشت که اکسیژن هوا را میمکید مخنثی که تهمت مردی بود بوزینهای با گناهی درشت سرقت نام انسان (همان، ص50) در نگاه گرمارودی، در کاربرد نام انسان برای دشمن شک وجود دارد."