چکیده:
این تحقیق با استناد به مبانی نظری مطرح در مباحث سازمان صنعتی (I.O) به دنبال
ارزیابی ساختار بازارهای صنعتی و سنجش تمرکز تجاری تولیدات صنعتی منتخب (پروپان
مایع ـ سنگ مرمر ـ سنگ تراورتن و رخام ـ سنگ گچ ـ سیمان پرتلند به استثنای سیمان
سفید ـ محصولات نیمه تمام از آهن و فولاد و روغنهای حاصل از مواد قیری) در جهان
میباشد. برای این منظور از شاخصهای تمرکز هرفیندال ـ هیرشمن (HHI) و نسبت تمرکز n
کشور (CRN) استفاده شده است و به وسیله آن به ارزیابی تمرکز جانب عرضه و تقاضا و
ارائه یک طبقهبندی از بازارهای صادراتی منتخب و بررسی سهم و جایگاه ایران در
بازارهای مورد مطالعه پرداخته شده است.
نتایج تمرکز جانب عرضه این مطالعه حاکی از آن است که در اکثر بازارهای مطالعه شده
(بجز بازار سیمان) شرایط انحصار چند جانبه (الیگوپولی) حاکم است و تمرکز جانب تقاضا
نیز بیانگر انحصار چند جانبه بسته در بازارهای هدف ایران میباشد. همچنین سهم ایران
در اکثر بازارهای مورد بررسی رضایت بخش نبوده به طوری که در سال 2000 سهم صادراتی
ایران در بازار روغنهای حاصل از مواد قیری، سنگ گچ، سیمان پرتلند به استثنای سیمان
سفید و سنگ مرمر به ترتیب 5 درصد، 5 درصد، 1 درصد و 9/1 درصد بوده است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 5 ـ ارزیابی تمرکز بازارهای هدف صادراتی ایران و معرفی شرکاء تجاری عمده ایران در این بازارها در سال 2000 اقلام صادراتی ایران نام کشور ارزش صادرات (دلار) سهم صادرات ایران به کشور مقصد (%) رتبه سنجش شاخصهای تمرکز بازار هدف پروپان مایع آفریقای جنوبی 30760 35 1 35/0 = 1CR ژاپن 28867 33 2 69/0 = 2CR چین 15932 18 3 87/0 = 3CR هند 4270 4 4 92/0 = 4CR مکزیک 2094 2 5 94/0 = 5CR 8 = n 2769 =HHI سنگ مرمر، سنگ تراورتن و رخام آلمان 210885 32 1 32/0 = 1CR ایتالیا 74573 11 2 44/0 = 2CR آمریکا 71664 11 3 55/0 = 3CR کانادا 67719 7 4 62/0 = 4CR اماراتمتحدهعربی 39005 6 5 68/0 = 5CR 72 = n 1492 =HHI ادامه جدول 5 ـ سنگ گچ اوکراین 995 75 1 75/0 = 1CR اماراتمتحدهعربی 183 13 2 89/0 = 2CR کویت 117 8 3 100/0 = 3CR 3 = n 5998 =HHI سیمان پرتلند به استثنای سیمان سفید آذربایجان 8589 33 1 33/0 = 1CR افغانستان 4585 17 2 72/0 = 2CR یمن 2025 7 3 80/0 = 3CR اماراتمتحدهعربی 1182 4 4 84/0 = 4CR 16 = n 2004 =HHI محصولات نیمهتمام از آهن و فولاد تایلند 39560 40 1 40/0 = 1CR چین 19606 20 2 61/0 = 2CR تایوان 18797 19 3 80/0 = 3CR هند 9764 10 4 90/0 = 4CR اندونزی 6489 4 5 95/0 = 5CR 7 = n 2602 =HHI مأخذ: محاسبات پژوهشی جاری (1382) با استفاده از دادههای PC/TAS جمعبندی و ملاحظات 1 ـ در بازارهای مورد بررسی در بخش صنعت (پروپان مایع، محصولات نیمهتمام از آهن و فولاد، سنگ مرمر، سنگ تراورتن و رخام، سنگ گچ، روغنهای حاصل از مواد قیری، شمش از آهن و فولاد غیرممزوج و سیمان پرتلند به استثنای سیمان سفید) میتوان گفت در تمام بازارهای فوق به جز سیمان پرتلند به استثنای سیمان سفید شرایط انحصار مؤثر وجود دارد."