چکیده:
چکیدهشعر تعلیمی، پیشینه ای کهن در ادب فارسی دارد و شعر آیینی را یکی از گونههای آناست. این قسم از شعر در دهههای اخیر از رونق بیشتری برخوردار بوده است و آن رادر میراث ادبی گذشته فارسی با عنوانهایی همچون ادبیات دینی، ادبیات مذهبی،ادبیات مناسبتی و مانند این ها میشناسیم. این مقاله می کوشد تا تعریف شعر آیینی،ویژگیهای چشمگیر این نوع شعر، درون مایه شعر آیینی از دیدگاه تعلیمی واندیشه های تعلیمی در انواع شعر آیینی را مورد بحث و بررس ی قرار دهد و طیفگسترده حضور این قسم از شعر را که در برگیرنده سرودههای توحیدی، مدح و منقبتمذهبی و سوگ سرودههای مذهبی در ادب فارسی است نشان دهد و از دریچه ادبیاتتعلیمی به بررسی این گونه سرودهها بپردازد.
خلاصه ماشینی:
با بررسي ميراث ادبي فارسي و به گواهي آثار باقي مانده از شاعران گذشته بـه ايـن نتيجه مي رسيم که يکي از مشخصات بارز شعر کهن فارسي با همه تنوعي کـه در آن از لحاظ انديشه و احساس و مشرب گويندگانش وجود دارد، ارزش هاي اخلاقي و انساني است که همچون گوهري تابناک ، جـان و دل فضـيلت جويـان هنردوسـت را از فـروغ معنوي خود روشني بخشيده و نوازش کرده و در طـول حيـات خـود راهنمـايي بـراي نسل هاي مختلف و داراي استعدادهاي بسيار بوده است .
بر مبناي ويژگي هاي پيش گفته ، در تعريف شعر آييني مـي تـوان گفـت شـعر آيينـي ، شعري است که ويژه آيين ها و مراسم و مناسبت هـاي دينـي و غيـر دينـي اسـت و بـه موضوعاتي چون نيايش ، ستايش ، سوگ و سـور، تکـريم و تجليـل مجـالس بزرگـان و پاسداشت آيين هاي ملي و منطقه اي مي پردازد.
نمونه اي از سروده هاي شاعران آييني مانند شـعر زيـر از محمدعلي مجاهدي (پروانه ) گوياي اين ويژگي است : چرا چو آب چنين صاف و ساده بايد مـرد؟ و مثل سايه به خاک اوفتاده بايد مـرد؟ بــه پــايمردي ســقاي کــربلا ســوگند که با دو دست پر و بال داده بايد مـرد همين پيام سـواران ظهـر عاشوراسـت که مرگ شايدمان گر پياده بايـد مـرد پيام سرخ شهيدان سـرفراز ايـن اسـت که در مصاف ستم ايسـتاده بايـد مـرد (مجاهدي ، ۴۲۸:۱۳۹۰-۴۲۷) بن مايه هاي تعليمي و گونه هاي شعر آييني شعر آييني در شـاخه هـاي تحميديـه ، شـعر نبـوي ، شـعر علـوي ، شـعر فـاطمي ، شـعر عاشورايي ، شعر رضوي ، شعر مهدوي و شعر ديگر ائمه دين تعين پيدا مي کند.
حضور ايـن معـاني و مفاهيم نه تنها به سروده هاي آييني جلوه اي خاص بخشيده بلکه اين سـروده هـا را بـه صورت پشتوانه اي ارزشي براي شعر تعليمي درآورده است .