چکیده:
حق دسترسی به اطلاعات و گردش آزاد اخبار به عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندی از اصول پذیرفته شده جهان امروز است. دسترسی مردم به اطلاعات از جمله حقوقی است که تامین آن وظیفه و نیز به سود دولت هاست. امروزه ایجاد امکان قانونی برای دستیابی به اطلاعات رسمی درباره فعالیت های مسئولان و دستگاه های دولتی، بخشی اساسی از وظایف حکومت ها در قبال مردم و نماد مشارکت جویی و مردم سالاری است. پژوهش حاضر تلاش نموده است، علاوه بر کاوش در تاریخچه و مفاهیم آزادی اطلاعات، مبانی و الزامات و حق دسترسی به اطلاعات را در آیات شریفه قرآن کریم بررسی کرده، نیز محدودیت های آن را از نگاه کتاب آسمانی تحلیل نماید. بررسی حاضر نشان داد که بسیاری از اصول آزادی اطلاعات در قرآن کریم مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است. لذا برای تحقق آزادی اطلاعات، می توان مواردی همچون تعریف دقیق قلمرو و استثناهای آزادی اطلاعات، تسهیل دسترسی به اطلاعات، حمایت از افشاکنندگان، اطلاع رسانی فعال و به موقع و اصلاح قوانین مغایر با اطلاع رسانی را مورد تاکید قرار داد.
The right to have access to information and free circulation of news as one of the fundamental citizen rights is accepted in the present world. People’s access to information is among the rights whose provision is the government’s duty and to its benefit، as well. Today، making possible the legal access to formal information concerning the activities of the government officials and institutions is a basic part of the governances’ duties towards people and is a symbol of participation and democracy. Besides delving into the history and concepts of freedom and information، the present research tries to examine the principles، necessities، and the right to access information in the noble verses of the Holy Qur‘ān and analyze its limitation from the viewpoint of the Revealed Book. The present study indicates that many of the principles of freedom are referred to and emphasized in the Holy Qur’ān. Thus، in order to actualize the freedom of information، certain notions such as an accurate definition of the domain and exceptions of freedom of information، facilitating the access to information، protection of the whistleblowers، active and well-timed dissemination of information، and correction of the laws inconsistent with dissemination of information can be emphasized.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر تلاش نموده است، علاوه بر کاوش در تاریخچه و مفاهیم آزادی اطلاعات، مبانی و الزامات و حق دسترسی به اطلاعات را در آیات شریفه قرآن کریم بررسی کرده، نیز محدودیتهای آن را از نگاه کتاب آسمانی تحلیل نماید.
بررسی حاضر نشان داد که بسیاری از اصول آزادی اطلاعات در قرآن کریم مورد اشاره و تأکید قرار گرفته است.
بدین لحاظ حق قانونی افراد برای به دست آوردن اطلاعات درباره فعالیتهای حکومت خود، بخشی اساسی از مردمسالاری است4 حکیمی تهرانی، محمدمهدی، «آزادی اطلاعات؛ با نگاهی بر قانون انتشار و دسترسی»، دوفصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، سال اول، ش 2، 1391ش، ص 11۵_ 1۴8.
بنابراین پژوهش حاضر بر آن است که ضمن اشاره به مبانی و محدودیتهای آزادی اطلاعات، مشخص نماید که آیا میتوان این اصول و مبانی را در بطن آیات قرآن مورد بحث و بررسی قرار داد؟ فرضیه پژوهشی در برخی از آیات قرآن کریم به الزامات و محدودیتهای آزادی اطلاعات اشاره شده است.
این مقوله در آیات قرآن کریم نیز مورد توجه قرار گرفته است.
بررسی حاضر نشان داد که نه تنها بسیاری از اصول آزادی اطلاعات در قرآن کریم مورد اشاره و تاکید قرار گرفته، بلکه الزامات و مبانی بیشتری نیز میتوان با تکیه بر محتوای آیات استخراج نمود و به اصول موجود افزود.
بنابراین این فرضیه که در آیات متعدد قرآن کریم بر الزامات و محدودیتهای آزادی اطلاعات تصریح شده است، مورد تأیید قرار میگیرد.