چکیده:
بررسیهای انجام گرفته درخصوص یافتههای باستانشناسی و مطالعات روی سفالینههای پیش از تاریخ نشان میدهند که «نقشمایه بز» بیشترین کاربرد را در میان نقوش در محوطههای تاریخی ـ فرهنگی ایران باستان داشته است.هدف این پژوهش بررسی، شناسایی و طبقهبندی این نقشمایه در قالب سبکشناسی، شیوههای نمایش و ارتباط تصویری روی سفالینههای دوران پیش از تاریخ ایران بوده است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و تاریخی انجام گرفته و مطالب آن به شیوه اسنادی (کتابخانهای) و میدانی (بازدید از موزهها) گردآوری و در قالب مقاله ارائه شدهاند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهند که شکل بزهای روی سفالینههای این دوره، واقعگرایانه، تجریدی و نمادین هستند. در این میان گونههای نقشمایه بز روی سفالینههای پیش از تاریخ به شکل نقشمایه بز تک، نقشمایه بز بالدار و نقشمایه بز به شکل گروهی دیده میشوند.این نقشمایه بز به شکل بز ساکن و آرام، و یا پویا و متحرک روی ظروف سفالین به نمایش در آمده است. فضاسازی با اشکال هندسی و خلاگریزی ترکیببندیهای شاخص در نقشمایههای بز روی سفالینههای این دوره هستند. همچنین، اغراق در شاخها، اغراق در دستها و پاها، و اغراق در دم برای سفالگر پیش از تاریخ جنبه زیباییشناسانه و نمادین داشته است. شاخ دو گونه به تصویر کشیده شده است: نخست شاخهای عمودی پیچدار و دوم شاخهای قوسی گرهدار.
خلاصه ماشینی:
"ساختار شکلی و فرم نقشمایه بز سفالینههای پیش از تاریخ کرم میرزایی، کارشناس ارشد پژوهش هنر فهیمه داورزن، کارشناس صنایع دستی چکیده بررسیهای انجام گرفته درخصوص یافتههای باستانشناسی و مطالعات روی سفالینههای پیش از تاریخ نشان میدهند که «نقشمایه بز» بیشترین کاربرد را در میان نقوش در محوطههای تاریخی ـ فرهنگی ایران باستان داشته است.
کامبخشفرد ویژگی انتزاعی نقشمایه بز روی سفالینههای پیش از تاریخ «سیلک» را (رجوع شود به تصویر صفحه) چنین توصیف میش مقشمایههای تجریدی در سیلک برای نخستینبار به سبک نقاشیهای شوش وارد هنر سفالگری سیلک میشود: «شاخ حیوانات بلند و بلندتر و بدنشان کوچک میگردد.
یکی از نمونههای آنها نقشی است روی ظرف (لیوان) سفالینه (رجوع شود به تصویر صفحه) دستهدار، بهدست آمده از نهاوند، در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد که اکنون در موزه هنرهای زیبای «بستن آمریکا» نگهداری میشود.
تصویر ۸ نمونههای دیگری از این نقشمایه را روی سفالینههای بهدست آمده از «زیویه کردستان» مربوط به هزاره نخست پیش از میلاد نشان میدهد.
و) شیوههای نمایش شاخها در بررسیهای انجام شده روی نقشمایه بز متعلق به دوره پیش از تاریخ، در سفالینههای منقوش این دوره که نقش شاخ به فراوانی دیده میشود.
با نگاهی کلی به نقشمایههای بز بهکار رفته در تزئین سفالینههای پیش از تاریخ درمییابیم که دو گونه شاخ برای آنها به تصویر کشیده شده است: نخست شاخهای عمودی پیچدار و دوم شاخهای قوسیگرهدار.
» (همان: ۸۶) نتیجهگیری با بررسیهای صورت گرفته در مورد یافتههای سفالین پیش از تاریخ، نقشمایه بز در بیشتر مناطق فرهنگی این دوره در سرزمینهای ایران امروزی بهدست آمده است."