چکیده:
انتخابات امروزه به عنوان یکی از پایه های استقرار مردم سالاری نقش مهمی را در مشارکت و نظارت شهروندان بر اعمال و تصمیمات کارگزاران نظام های سیاسی ایفا می کند. در این میان انتخابات پارلمان هر کشور به عنوان نهادی که وظیفه قانون گذاری و نظارت سطح کلان را عهده دار است دارای جایگاه ویژه ای است. در ایران پارلمان دارای سابقه بیش از یک قرن است اما با این حال برخی کاستی ها در انتخابات آن وجود دارد. در راستای اصلاح کاستی های فعلی انتخابات مجلس شورای اسلامی طرح استانی کردن حوزه های انتخاباتی از دوره پنجم مجلس به این سو همواره به عنوان بدیلی برای نظام فعلی مطرح بوده است. اما به دلایل متعددی تاکنون جنبه اجرایی به خود نگرفته است. این پژوهش در صدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به امکان سنجی جایگزینی این طرح با نظام فعلی بپردازد. به بیانی دیگر این پژوهش در صدد پاسخ گوی به این سوال است که: آیا امکان تغییر حوزه های انتخابیه و انطباق آن با مرز استان ها وجود دارد؟ و در صورت تغییر با چه چالش هایی روبرو خواهیم شد؟ در این راستا فرض نگارندگان بر این است که امکان تغییر مرز حوزه های انتخابیه و انطباق آن با مرز استان ها وجود دارد ولی در صورت فراهم نساختن زیرساخت های لازم اگرچه مشکلات نظام فعلی مرتفع خواهد شد اما با چالش ها و مشکلات جدیدی نظیر افزایش هزینه های انتخاباتی، کاهش حس بومی و عدم توان نمایندگان در رسیدگی به سطوح پایین و ورود افراد مشهور و متمول روبرو خواهد شد.
Elections، now a days، plays an important role in citizens political participation and control of official decision making process in a democratic political system. Parliament in Iran has a precedence of one century but because of some shortages، elections and parliament Organization have not been able to accomplish their main function in the best manner. In order to eliminate current shortages of congressional elections، it has been proposed to be conducted at provincial level. However، due to some reasons، it has not been fulfilled as of yet. In this research، we are going to assess substitution feasibility of this layout to current system by using a descriptive-analytical method. In other word، this research is going to answer he following questions: is it possible to change the current system of congressional election at district level? If so، what kind of challenges will be encountered? To answer these questions، authors assume that it is possible to change electorate’s border and adapt it to provincial border even in the absence of required infrastructures. Results of this study reveal that holding congressional election at provincial level could eliminate some of the present problems facing effective functioning of this institution. However، in the case of not providing required infrastructures، it could lead to the problems such as increase in election expenses، entering of rich candidates to congress، and lack of tendency on the part of representative to pay attention to the social problems، public needs and demands at local level.
خلاصه ماشینی:
در راستای اصلاح کاستیهای فعلی انتخابات مجلس شورای اسلامی طرح استانی کردن حوزه های انتخاباتی از دوره پنجم مجلس به این سو همواره به عنوان بدیلی برای نظام فعلی مطرح بوده است .
اگرچه تاکنون این امر رعایت شده و عدم رعایت آن به موارد اندکی باز میگردد و به طورکلی شرایط جغرافیایی و عوامل جمعیتی نقش اساسی را در تعیین حوزه های انتخابیه دارند اما محدوده حوزه های موجود جدای از ویژگیهای مطلوب دارای نقاط ضعفی نیز هستند و انتقاداتی بر چیدمان حوزه های انتخابیه فعلی وارد شده که از جمله آن ها میتوان به این موارد اشاره نمود: جریمندینگ یا استفاده برخی افراد از نفوذ خود برای تغییر محدوده حوزه های انتخابیه در راستای مقاصد خود، چینش بد در ترکیب حوزه های انتخابیه ، نامطلوب بودن معیار جمعیتی و محدود و محروم کردن برخی مناطق از نمایندگان ، عدم رعایت حق مطلوب در مناطق پیرامونی 153 کشور، جلوگیری از رشد تحزب و امکان مانور شوراهای اسلامی.
در ارتباط با شکل گیری حوزه انتخاباتی مطلوب آن است که برنامه محدوده بندی حوزه انتخاباتی با ویژگیهای جغرافیایی، پذیرش عمومی، قوانین انتخاباتی و قانون اساسی کشور هماهنگ باشد (٩٤٠ :١٩٩٩ ,Horn به نقل از کاویانیراد) اما یک کشور را میتوان براساس روش های متعددی به نواحی انتخاباتی مختلف تقسیم کرد و به این ترتیب جغرافیاهای نمایندگی مختلفی نیز خواهند بود که نتایج و برآمدهای انتخاباتی مختلفی را به وجود میآورند (تایلور و جانستون ، ١٣٨٦: ٢٦٨).