چکیده:
سبک شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سده ی اخیر، ادبا و سخنوران توجه ویژه ای به آن داشته اند. سبک ادبی روش یا شیوه ی خاصی از بیان افکار است که نویسنده یا گوینده با استفاده از انتخاب کلمات و الفاظ و تعابیر خاصی به انتقال اندیشه های خود در مورد واقعیت ها میپردازد. امیرالمومنین (ع ) با استفاده از فنون بلاغی، مفاهیم اخلاقی، عبادی و اجتماعی موردنظر خویش را در قالب بهترین الفاظ و به صورتی هنرمندانه بیان کرده است . در این میان خطبه ٩١ نهج البلاغه موسوم به خطبه الاشباح ، به بیان موضوعات مختلفی از قبیل خداشناسی، چگونگی آفرینش آسمان ها، ویژگیهای فرشتگان و... پرداخته است . این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی، با بررسی سبک شناختی این خطبه ، از چهار دیدگاه آوایی، نحوی، دلالی و فکری، به بیان زیباییها، ارزش ها و سبک این خطبه پرداخته است . نتیجه این که این خطبه ، در سطوح سه گانه سبکی، به هم پیوسته و اندام وار، اندیشه های بلند امام علی(ع ) را به تصویر کشانده است .
خلاصه ماشینی:
"امام (ع ) گاهی کلامش را با یکی، دو سجع جذاب میکند و چون زیاد به کار نمیبرد و به موقع استعمال میکند، نه تنها سخنشان تصنعی نمیشود، بلکه زیباتر میگردد، چنانچه در خطبه أشباح میفرماید: «الأول الذی لم یکن له قبل فیکون شیء قبله و الآخر الذی لیس له بعد فیکون شیء بعده / و هبوطها و صعودها و نحوسها و سعودها/ ملأ بهم فروج فجاجها و حشا بهم فتوق أجوائها/ فرج أفراحها غصص أتراحها/ و مغرز الأوراق من الأفنان و محط الأمشاج من مسارب الأصلاب / معادن الخیبۀ و مواضع الریبۀ/ و لکان عنده من ذخائر الإنعام ما لا تنفده مطالب الأنام / قدر ما خلق فأحکم تقدیره و دبره فألطف تدبیره » بسامد استفاده از سجع در این خطبه را میتوان به تفکیک انواع سجع در نمودار زیر مشاهده نمود: / 79 / 32 17 متوازن متوازی مطرف نمودار ١: انواع سجع سجع زمانی زیباست که مفردات آن زیبا و الفاظ آن خدمت گزار معانی باشد و هر کدام از دو قرینه بر معنایی غیر از معنای قرینه دیگر دلالت کند که در این هنگام زیور آشکار سخن میباشد و نیز باید روان و راحت و بیزحمت و بدون توسل به زور در کلام بیاید (الهاشمی، ١٣٨٥، ج ٢: ٣٥٠-٣٥١) و شاید علت اکثریت سجع مطرف در این خطبه نیز همان دلایل ذکر شده باشد."