چکیده:
نوشتار حاضر تعریفی از مورد « شهود » در رسائل مشرقی ارائه میدهد. به این منظور، ابتدا معانی مختلف
بررسی قرار میگیرد و سپس، با تحلیل نظام معرفت شناختی ابن سینا ذیل عناوینی
سعی « بررسی مراتب گوناگون حدس » و « بررسی مراحل کسب معرفت » چون
میشود تا بطور خاص مراد ابن سینا از شهود عقلی بیان گردیده و درنهایت با تطبیق
با تعاریف موجود، تشابه و تفاوتهای تعریف وی با دیگر انواع « شهود » تعریف وی از
سنجیده شده و به تعریف جامع و مانع وی از شهود « شهود » تعریفهای موجود از
عقلی اشاره گردد. در قسمت دوم نیز با بررسی ویژگیهای تعریف ابن سینا از شهود
عقلی، متعلقات شهود عقلی، صفات خوب و بد اخلاقی نفس، قضایای اخلاقی
بدیهی و کارهای جزئی اخلاقی معرفی خواهند شد.
خلاصه ماشینی:
در نتیجه با بررسی تمام این ویژگیها در دو داستان رسالة الطیر و حی ابن یقظان، دو صفت خاص که ابنسینا آن را برای دارندگان توانایی کسب معرفت از طریق شهود عقلی برشمرده و میتواند در پی بردن به معنای شهود عقلی نزد ابنسینا دستگیر باشند عبارتند از اینکه در رسالة الطیر، این افراد تنها به صرف شنیدن سخن او توصیههای اخلاقی وی را قبول میکنند: «چون جمع شوند این وصیت قبول کنند».
ابنسینا فکر را چنین تعریف میکند: فکر یک نوع حرکت برای نفس در معانی است که اغلب از تخیل کمک میگیرد و بوسیلة آن حد وسط یا قائم مقام حد وسط از چیزهایی که باعث رسیدن علم به مجهول در وقت نبودن آن است، طلب میگردد و در این کار معلومات اندوختة قبلی و همانند آنکه در قوة باطن خزانه شده است مورد بررسی قرار میگیرد؛ پس چه بسا به مطلوب میرسد و بسا که بینتیجه میماند.
پس تعریف شهود عقلی باید اینگونه باشد: شهود عقلی راهی برای کسب معرفت است که در آن حد وسط بدون شوق و حرکت، نزد افراد (برادران حقیقت) حاصل است و امکان مشاهدة معقول را بکمک عقل فعال فراهم مینماید.
بنابرین، این قضایا که صدقشان به قوة حدس کامل برادران حقیقت روشن است، متعلق توانایی ایشان در کسب معرفت از طریق شهود عقلی قرار گرفته است.
». ( 389 ) درنهایت، با جمعبندی از تمام تحلیلهای فوق میتوان گفت که متعلق شهود عقلی نزد ابنسینا و در رسائل مشرقی کارهای اخلاقی جزئی است که وی در داستان رسالة الطیر آنها را به برادران حقیقت خود برای از بین بردن رذائل نفسانی (که در داستان حی ابن یقظان به آنها اشاره دارد) توصیه میکند.