چکیده:
بحث از ماهیت و چیستی فلسفه مضاف، یکی از مباحث مطرح در میان فیلسوفان بوده است. ازآنجاکه خاستگاه این بحث مغرب زمین است، طبیعی است که نخست باید ماهیت فلسفه مضاف را از نگاه آنان مورد کنکاش قرار داد. در یک بررسی، چهار گونه فلسفه مضاف مطرح است: فلسفه های مضاف به علوم با رویکرد تاریخی، فلسفه های مضاف به علوم با رویکرد منطقی، فلسفه های مضاف به حقایق با رویکرد تاریخی و فلسفه های مضاف به حقایق با رویکرد منطقی. افزون بر این، دو نوع دیگر نیز مطرح است عبارتند از: فلسفه های مضاف به علوم با رویکرد تاریخی ـ منطقی و فلسفه های مضاف به حقایق با رویکرد تاریخی ـ منطقی. در این پژوهش، سعی شده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، این نظریه مورد نقد و بررسی قرار گیرد. حاصل این تحقیق بیان ابهامات، ناسازگاری ها و نقدهایی است که صحت و نو بودن این طرح را مورد سوال قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
"وجه تسمیه این نظریه به «نظریه دیدبانی» نیز آن است که رویکرد تاریخی مانند عملیات دیدبانی در مناطق جنگی، نگرش کلان به علم یا واقعیت را برای محقق فراهم می کند تا با توجه به نیازهای زمان و روش منطقی بتواند به مقام بایسته دست یابد و منشأ تحول در علوم گردد.
بنابراین، این سخن که فلسفه های مضاف هیچ نقطه اشتراکی با یکدیگر ندارند نمی تواند صحیح باشد؛ زیرا روش در همه آنها عقلی است و گرچه در فلسفه های مضاف به علوم به دلیل تاریخی بودن علم، به سیر تکون و توسعه علم مضاف الیه مطرح می شود، اما باید توجه داشت که روش فهم و تجزیه و تحلیل در مباحث فلسفه علم نظیر کشف مبانی، مفروضات، اصول حاکم بر روش علمی، چیستی علم و استقراء و فرق علم و غیرعلم، عقلی است.
اما ایشان بجز این نوع، از گونه دیگری از فلسفه مضاف به علوم با نام «فلسفه مضاف به علوم با رویکرد منطقی» ـ با ویژگی هایی که گذشت ـ یاد می کند که بحث برانگیز است؛ زیرا آنچه در مقام مشاهده ملاحظه می کنیم، جز همان قسم اول نیست؛ قسمی که در آن پرسش های بیرونی علم در آن مطرح می شود.
بنابراین، فرض فلسفه مضافی با نام «فلسفه مضاف به علوم با رویکرد منطقی» و قرار دادن آن در برابر «فلسفه مضاف به علوم با رویکرد تاریخی» بی معناست؛ چراکه در مقام مشاهده و بررسی بیرونی، چنین تفکیکی وجود ندارد و همان گونه که خود ایشان تصریح می کند (خسروپناه، 1389، ص 36و50)، این قسم از فلسفه مضاف تنها فرضی است که هیچ وجود خارجی ندارد و به عبارت دیگر، سالبه به انتفاء موضوع است."