چکیده:
مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری همچون ساختمانها، فضاهای باز و ویژگیهای کالبدی آنها همچون حجم توده، نحوه و محل استقرار، اندازه و شکل ظاهری و موقعیت قرارگیری آنها، نقشی تعیین کننده در شدت و میزان آسیب پذیری شهرها در مواجهه با زمین لرزه دارند. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شدهاند. از این رو توجه به کیفیات عناصر و مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری در ایران میتواند از بروز فجایع انسانی در شهرها ایرانی به نحوی چشمگیر بکاهد. شهر گرگان با جمعیتی حدود 330 هزار نفر و وسعتی معادل 3600هکتار در سال1390جز شهرهای واقع بر روی پهنه های زلزلهخیز با خطر نسبی زیاد است. سکونت 12 درصد از جمعیت این شهر در بافت فرسوده (که در حدود 10 درصد از مساحت کل شهر را در بر گرفتهاست) فقدان پهنهبندی آسیب شناسانه از شهر در برابر زلزله، سبب شده است تا آسیب شناسی لرزه ای در این شهر از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار باشد. دراین مقاله با استفاده از محاسبه، ترکیب و تحلیل شاخصهایی چون دسترسی به مراکز درمانی، نسبت بین عرض خیابان و ارتفاع ساختمانها)درجه محصوریت(، PGA منطقه، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کاربری زمین وکیفیت ابنیه، میزان آسیب پذیری شهر گرگان از طریق مدل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) و GIS درمقابل زلزله مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق نشان داد ساختمانهای موجود در جنوب شهر نسبت به بقیه محدوده مورد مطالعه، دارای آسیب پذیری کمتری هستند. باحرکت ازسمت جنوب به مرکز شهر، بر میزان آسیب پذیری افزوده میشود. علت این امر این است که جنوب شهر نسبت به شمال آن داری معابر با عرض کافی، ساختمانهای مقاوم و با قدمت کم میباشد. مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری همچون ساختمانها، فضاهای باز و ویژگیهای کالبدی آنها همچون حجم توده، نحوه و محل استقرار، اندازه و شکل ظاهری و موقعیت قرارگیری آنها، نقشی تعیین کننده در شدت و میزان آسیب پذیری شهرها در مواجهه با زمین لرزه دارند. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شدهاند. از این رو توجه به کیفیات عناصر و مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری در ایران میتواند از بروز فجایع انسانی در شهرها ایرانی به نحوی چشمگیر بکاهد. شهر گرگان با جمعیتی حدود ٣٣٠ هزار نفر و وسعتی معادل ٣٦٠٠هکتار در سال١٣٩٠جز شهرهای واقع بر روی پهنه های زلزله خیز با خطر نسبی زیاد است . سکونت ١٢ درصد از جمعیت این شهر در بافت فرسوده (که در حدود ١٠ درصد از مساحت کل شهر را در بر گرفته است ) فقدان پهنه بندی آسیب شناسانه از شهر در برابر زلزله ، سبب شده است تا آسیب شناسی لرزه ای در این شهر از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار باشد. دراین مقاله با استفاده از محاسبه ، ترکیب و تحلیل شاخصهایی چون دسترسی به مراکز درمانی، نسبت بین عرض خیابان و ارتفاع ساختمانها(درجه محصوریت )، PGA منطقه ، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کاربری زمین وکیفیت ابنیه ، میزان آسیب پذیری شهر گرگان از طریق مدل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) و GIS درمقابل زلزله مورد بررسی قرار گرفت . این تحقیق نشان داد ساختمانهای موجود در جنوب شهر نسبت به بقیه محدوده مورد مطالعه ، دارای آسیب پذیری کمتری هستند. باحرکت ازسمت جنوب به مرکز شهر، بر میزان آسیب پذیری افزوده میشود. علت این امر این است که جنوب شهر نسبت به شمال آن داری معابر با عرض کافی، ساختمانهای مقاوم و با قدمت کم میباشد.
خلاصه ماشینی:
"از این رو هدف این پژوهش آسیب شناسی لرزهای پهنه های شهر گرگان با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) وGIS است که در آن پس از مطالعه ساختارهای زمین شناسی و لرزه خیزی این شهر، معیارها و زیر معیارهای ارزیابی تدقیق و شاخصهای موثر در پهنه بندی مانند دسترسی به مراکز درمانی، نسبت بین عرض خیابان و ارتفاع ساختمانها(درجه محصوریت )، PGA منطقه و...
شکل ٦-نقشه فواصل دسترسی به مراکز درمانی جدول٢-طبقه بندی و محاسبه امتیاز طبقات شاخص دسترسی به مراکز درمانی [به تصویر مراجعه شود] • شاخص PGA با قرارگیری گسل خزر در محدوده قلعه حسن در قسمتهای شمالی شهر و تحلیل نقشه PGAشهر نشان میدهد که از جنوب شرقی به شمال غربی بتدریج از مقادیر بیشینه شتاب کاسته میگردد ولی میزان کاهش با توجه به ابعاد ناحیه مورد نظر چندان قابل ملاحظه نمیباشد.
شکل ١٢-نقشه کیفیت ابنیه شهرگرگان جدول٨-طبقه بندی و محاسبه امتیاز طبقات شاخص کیفیت ابنیه [به تصویر مراجعه شود] ٤-تحلیل نتایج حاصل از بررسی لایه ها بررسی لایه های هفتگانه آسیب پذیری شهر گرگان نشان میدهد میزان بیشینه شتاب سطح زمین هرچه از سمت شمال به جنوب شهر حرکت میکنیم بدلیل نزدیکی به گسل خزر افزایش یافته در نتیجه میزان خطرپذیری ناشی از زلزله نیز که عمدتا در زونهای ١و٣ از نقشه نهایی آسیب پذیری شهر گرگان است افزایش مییابد."