چکیده:
در اکثر شهرهای قدیمی ایران، بناها و بافت های دارای ارزش تاریخی و فرهنگی به وفور دیده می شوند که با ویژگیهای مختلفی نظیر ریزدانگی، مشکلات دسترسی و ناپایداری شناخته می شوند. محلات قدیمی شهر یزد نیز نظیر دیگر بافتهای قدیمی، نیازمند به حرکتی کنترل شده در جهت ادامه زندگی خود هستندکه با درنظرگرفتن مشکلاتی ازقبیل رشد منفی جمعیت، نداشتن دسترسیهای درون محله ای لازم، گسترش روزافزون فضاهای مخروبه ومتروکه، نداشتن تسهیلات موردنیاز، باید حرکت در راستای رفع این مشکلات صورت گیرد.لذا این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی و میدانی و بهره گیری از تکنیک های تحلیل عامل و شاخص ترکیبی موریس، درصدد برآمده محلات بافت تاریخی شهریزد را از نظر ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و عملکردی توسعه پایدار مورد بررسی قرار داده و راهبردی برای آینده آن در این راستا ارائه نماید. نتایج حاکی ازآنست که از 36 شاخص در نظر گرفته شده در ابعاد مختلف پایداری، عامل های کالبدی- عملکردی، اجتماعی، اقتصادی در اولویت های نخست در بررسی محلات قرار میگیرند که این امر توسط تکنیک تحلیل عامل حاصل شدهاست و با استفاده از شاخص ترکیبی موریس که امتیازات ناشی از تحلیل عامل را بصورت ترکیبی مورد بررسی قرار میدهد، رتبهبندی محلات از نظر ابعاد مختلف پایداری مشخص شدهاست. بر طبق محاسبات صورتگرفته محلات بافت قدیمی از نظر پایداری هیچ یک در سطح بالایی قرارندارند و محله گازرگاه پایدارترین محله و محله شش بادگیر ناپایدارترین میباشد. لذا عمده توجهات باید به محلاتی صورت گیرد که در این زمینه ناپایدارترند که در همین راستا چشمانداز و راهبردهای مناسب جهت تضمین توسعه پایدار در بافت قدیمی یزد پیشنهاد میشود. در اکثـر شـهرهای قـدیمی ایـران، بناهـا و بافـت هـای دارای ارزش تـاریخی و فرهنگـی بـه وفـور دیــده مــی شــوند کــه بــا ویژگــیهــای مختلفــی نظیــر ریزدانگــی، مشــکلات دسترســی و ناپایــداری شــناخته مــی شــوند. محــلات قــدیمی شــهر یــزد نیــز نظیــر دیگــر بافتهــای قــدیمی، نیازمنــد بــه حرکتـی کنتـرل شـده در جهـت ادامـه زنـدگی خـود هسـتندکه بـا درنظرگـرفتن مشـکلاتی ازقبیـل رشــد منفــی جمعیــت ، نداشــتن دسترســیهای درون محلــه ای لازم، گســترش روزافــزون فضــاهای مخروبه ومتروکه ، نداشتن تسـهیلات موردنیـاز، بایـد حرکـت در راسـتای رفـع ایـن مشـکلات صـورت گیرد. لذا ایـن پـژوهش بـا اسـتفاده از روش توصـیفی- تحلیلـی و بـا اسـتفاده از مطالعـات اسـنادی و میـدانی و بهـره گیـری از تکنیـک هـای تحلیـل عامـل و شـاخص ترکیبـی مـوریس ، درصـدد برآمـده محلات بافـت تـاریخی شـهریزد را از نظـر ابعـاد مختلـف اجتمـاعی، اقتصـادی، کالبـدی و عملکـردی توسعه پایدار مـورد بررسـی قـرار داده و راهبـردی بـرای آینـده آن در ایـن راسـتا ارائـه نمایـد. نتـایج حــاکی ازآنســت کــه از ٣٦ شــاخص در نظــر گرفتــه شــده در ابعــاد مختلــف پایــداری، عامــل هــای کالبـدی- عملکـردی، اجتمـاعی، اقتصـادی در اولویـت هـای نخسـت در بررسـی محـلات قـرار مـی - گیرنــد کــه ایــن امــر توســط تکنیــک تحلیــل عامــل حاصــل شــدهاســت و بــا اســتفاده از شــاخص ترکیبی مـوریس کـه امتیـازات ناشـی از تحلیـل عامـل را بصـورت ترکیبـی مـورد بررسـی قـرار مـی - دهـد، رتبـه بنـدی محـلات از نظـر ابعـاد مختلـف پایـداری مشـخص شـدهاسـت . بـر طبـق محاسـبات صورتگرفته محلات بافـت قـدیمی از نظـر پایـداری هـیچ یـک در سـطح بـالایی قـرارندارنـد و محلـه گازرگاه پایدارترین محله و محله شـش بـادگیر ناپایـدارترین مـیباشـد. لـذا عمـده توجهـات بایـد بـه محلاتی صورت گیرد کـه در ایـن زمینـه ناپایدارترنـد کـه در همـین راسـتا چشـم انـداز و راهبردهـای مناسب جهت تضمین توسعه پایدار در بافت قدیمی یزد پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
"جدول١– شاخص های استفاده شده در تحقیق برای سنجش پایداری محلات بافت قدیم شهر یزد شاخص های شاخص های اقتصادی شاخص های کالبدی شاخص های عملکردی [به تصویر مراجعه شود] رشد جمعیت ٨٥- تراکم ساختمانی بار تکفل واقعی کاربری ورزشی% 75 بیش از ٦٠ % درصد جمعیت با درآمد درصد ساختمان های تعداد خانوار کاربری گردشگری% بالای ٤٠٠ هزار تومان بیش از یک طبقه متوسط ارزش زمین (هزار درصد واحدهای بعد خانوار کاربری آموزشی% ریال) نوساز متوسط قیمت درصد واحدهای ضریب سکونت کاربری فضای سبز% مسکن (هزار تومان) استوار مدت سکونت بیش درصد سرمایه گذاریهای درصد واحدهای قابل کاربری تاسیسات و از ٢٠ سال% انجام شده نگهداری تجهیزات شهری% تراکم خالص (نفر در سهم محلات از مراکز قدمت بناهای کمتر از معابر% هکتار) بازرگانی گردشگری ٣٠ سال درصد نسبت جنسی درصد بناهای واجد تراکم نفر در واحد درصد بناهای بتنی ١٠٥-٩٥ ارزش مسکونی درصد جمعیت فعال به درصد بناهای آجر و تراکم خانوار در واحد درصد باسوادی کل جمعیت سال ٨٥ آهن مسکونی درصد مهاجرین درصد جمعیت شاغل ٨٥ درصد بناهای فلزی ٦-١- ویژگیهای اجتماعی شــناخت و بررســی پارامترهــای جمعیتــی و اجتمــاعی در بافــت قــدیمی از اهمیــت بسزایی برخوردار میباشـد؛ چـرا کـه جمعیـت هـر محلـه ، قـوام و ادامـه دهنـده حیـات محلـه تلقــی مــیشــود.
٣٨- ناپایدار ٩ - ضعیف آل مأخذ: محاسبات نگارندگان در نهایت با توجه به انجـام تکنیـک تحلیـل عامـل از یـک طـرف تعـداد شـاخص هـای مـا از ٣٦ شاخص ، به ٦ عامـل کـاهش یافـت کـه در حقیقـت امـر خلاصـه سـازی دادههـا صـورت گرفت و در مرحله بعـد بـا توجـه بـه همـین تکنیـک ، امتیـازات هریـک از محـلات مشـخص گردید که با رتبـه بنـدی محـلات از نظـر ایـن امتیـازات مـیتـوان میـزان پایـداری محـلات را در هریــک از ابعــاد ســنجیده و بــرای قســمتهایی کــه از نظــر پایــداری در ســطح خیلــی پائینی قراردارند عمده برنامه ریزیها را ارائه نمود."