چکیده:
از مشکلات اساسی ناشی از ساختار فضایی نامناسب که برنامهریزی شهری امروز با آن روبه رو میباشد، توسعه ورشد بی رویه و بی برنامه شهرهاست. هدف این پژوهش بررسی انواع فرم های شهری و تبیین الگوی گسترش فضایی-کالبدی شهر سقز است. فرم شهری سقز مورد تحلیل قرار گرفت و الگوی گسترش شهر مشخص شد. روش پژوهش توصیفی -تحلیلی و برای سنجش فرم شهر وتحلیل چگونگی گسترشاینشهر از روشها و مدلهای کمی آنتروپیشانونوهلدرن، ضریب جینی، ضریب مورانو برای شناخت الگوی رشد کالبدی شهر از روش خود همبستگی فضایی در Arc Gisاستفاده شده است. نتایج بدست آمده از مطالعات و روشهای پژوهش نشان میدهد که روند توسعه فیزیکی شهر سقز از سال 1335تاکنون نشان از توسعه فیزیکی ناموزون و بدون توجه به معیارهای شهرسازی و زیست محیطی دارد که طی دوره 1335تا 1365الگوی توسعه شهری به تبع از شبکه ارتباطی بهصورت شعاعی و در سالهای بعد توسعه شهری بهدلیل وجود موانع طبیعی در ضلع غربی شهر به تدریج از حالت شعاعی به شکل فشرده تبدیل شده است. بهرهگیریازمدلهاو تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن است که رشدسریعشهرازسال 1365 شروعشده و از این دوره گسترش شهر تا سال1390بهصورت پراکنده و افقی و خارج از محدوده تصویبی طرحها بوده است. وباتوجهبهنتایجپژوهش،الگویرشدفشردهبهعنوانالگویتوسعهآتی شهرسقز پیشنهادمیشود.از مشکلات اساسی ناشی از ساختار فضایی نامناسب که برنامه ریزی شهری امروز با آن روبه رو می باشد، توسعه ورشد بی رویه و بی برنامه شهرهاست . هدف این پژوهش بررسی انواع فرم های شهری و تبیین الگوی گسترش فضایی -کالبدی شهر سقز است . فرم شهری سقز مورد تحلیل قرار گرفت و الگوی گسترش شهر مشخص شد. روش پژوهش توصیفی -تحلیلی و برای سنجش فرم شهر و تحلیل چگونگی گسترش این شهر از روش ها و مدل های کمی آنتروپی شانون و هلدرن ، ضریب جینی ، ضریب موران و برای شناخت الگوی رشد کالبدی شهر از روش خود همبستگی فضایی در Arc Gis استفاده شده است . نتایج بدست آمده از مطالعات و روش های پژوهش نشان می دهد که روند توسعه فیزیکی شهر سقز از سال ١٣٣٥تاکنون نشان از توسعه فیزیکی ناموزون و بدون توجه به معیارهای شهرسازی و زیست محیطی دارد که طی دوره ١٣٣٥تا ١٣٦٥الگوی توسعه شهری به تبع از شبکه ارتباطی به صورت شعاعی و در سالهای بعد توسعه شهری به دلیل وجود موانع طبیعی در ضلع غربی شهر به تدریج از حالت شعاعی به شکل فشرده تبدیل شده است . بهره گیری از مدلهاو تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن است که رشد سریع شهر از سال ١٣٦٥ شروع شده و از این دوره گسترش شهر تا سال ١٣٩٠به - صورت پراکنده و افقی و خارج از محدوده تصویبی طرح ها بوده است . و با توجه به نتایج پژوهش ، الگوی رشد فشرده به عنوان الگوی توسعه آتی شهر سقز پیشنهاد می شود.
خلاصه ماشینی:
"افزایش جمعیت شهرنشین در کشورها مسائل مختلفی را دامن گیر شهرها کرده است از جمله می توان به عدم تعادل های فضایی ، نوسان شدید در قیمت و مسکن ، خزش شهری ،قطبش اجتماعی (2000:229,Williams et)، آلودگی های زیست محیطی ، مصرف بیشتر انرژی ، توسعه ی بدون برنامه ریزی ، افزایش هزینه های زیر ساخت ها، به زیر ساخت و ساز رفتن اراضی مرغوب کشاورزی (رهنما و عباس زاده ،٩٣:١٣٨٧) چند برابر شدن محدوده های شهری ، شکل گیری بافت های کم تراکم در حاشیه های شهر و دشواریهای خدمات رسانی اشاره کرد (سیف الدینی و همکاران ،١٣٩١:٢).
در ایران دولت پهلوی در برخورد با شهر، دگرگونی کالبد شهر را در دستور کار قرار داد بنابر این در این دوره برای اولین بار در تاریخ شهر گرایی و شهر نشینی کشور، دولت بران می شود که چهره و سازمان شهر را نه بر مبنای تفکر و تحول درونی بلکه بر اندیشه و تغییری برونی دگرگون سازد (حبیبی ،١٥٥:١٣٨٧-١٥٧) درباره تبین الگوی گسترش فضایی -کالبدی مطالعات مختلفی انجام شده است که در زیر به مهم ترین انها اشاره می شود: عباس زاده (١٣٨٤): در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «الگو سازی رشد کالبدی بافت های شهری در راستای توسعه پایدار: نمونه موردی شهر مشهد» پس از بررسی رشد کالبدی مشهد و مقایسه مشهد با درجه پراکنش .
٠٦٥- می باشد که این نشان می دهد که از الگوی تصادفی پیروی می کند و نزدیکی آن به مقدار صفر نشان دهنده پراکنش شهری است ، در بررسی متناسب بودن اندازة گسترش شهر با جمعیت در طی دهه (١٣٩٠-١٣٣٥) با استفاده از مدل هلدرن نتایج مدل نشان می دهد که تحولات کالبدی شهر سقز از سال ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ بیشتر تحت تاثیر روند رشد جمعیت بوده که مقدار آن برابر ٠."