چکیده:
تحولات شگرف دهه یهای اخیر در جهان ، یادآور اهمیـت مجـدد موضـوع فرهنـگ در روابـط میان جاومع و کشورهاست . اکنون آشکار گردیده کـه ژئوپلیتـک بـه تنهـایی و بـدون فرهنـگ نمـ تاونـد محیطی شایسته و مطلوب و جهانی عاری از خشونت و درگیریهای سیاسی باری انسان هـا فـارهم کنـد. تحولات جهان عرب سرآغاز ساخت یابی فرهنگ در فضای مکانی - زمانی و رشد سیاسـت فرهنگـی در فضای ژئوپلیتیک خاورمیانه میباشد. این تحولات کشورهای خاورمیانـه ار از یـک فضـای ژئـوپلیتیکی و ژئاوستارتژیکی که امنیت ار محور مبادلات فکری و اقتصادی خود قارر میدادند، بـه سـمت یـک فضـای فرهنگی سوق داده است . بر همین اساس ، ساؤل اساسی مقاله ی حاضـر ایـن اسـت کـه سـمت و سـوی امنیتی – ژئوپلیتیک خاورمیانه در تحولات جهان عرب دچار چه تغییری شده است ؟ در پاسخ بـه سـاؤل ، مقاله ی حاضر با چارچوبی نظریه ای – تحلیلی ضمن بازشناسی و تحلیل تحـولات اخیـر خاورمیانـه در ٤ کشور مهم (مصر، تونس ، یمن ، بحرین ) بر این امر اذعان میکند که انقـلاب هـای مردمـی سـال ٢٠١١ در جهان عرب ضمن ام گیـری از چـارچوبی فرهنگـی – انقلابـی کـه نشـأت گرفتـه از فضـای فرهنگـی خاورمیانه و فرهنگ اسـلامی اسـت ، محـیط امنیتـی – ژئـوپلیتیکی خاورمیانـه ار بـه سـمت یـک محـیط ژئوکالچری سوق خاوهد داد. محیطی امنیتی که الهـام گرفتـه از فرهنـگ اسـلامی مـیباشـد و از اهمیـت متغیرهای ژئوپلیتیک کاسته خاوهد شد. در این بین ، سیاست فرهنگی جنبش های اجتماعی این جاومـع بـا تأسی به فرهنگ اسلامی – انقلابی رشدیافته در خاورمیانه و متأثر از انقلاب اسلامی ایارن در تبـدیل نظـم ژئوپلیتیک - امنیتی خاورمیانه به نظم امنیتی - ژئوفرهنگی بومی، تأثیری بنیادین داشته است .
خلاصه ماشینی:
(بیدالله خانی و جوادی ازجمند، ١٣٩١: ١٤) بر همـین اسـاس ، مبنـای همـه ی سؤال های بنیادین در مورد این جنبش ها در عرصه ی منطقه ای و بـین المللـی یـک چیـز اسـت و آن این که این جنبش ها در واقع میتوانند نظم ژئوپلیتیک و سخت افزاری خاورمیانه را به سوی یک نظـم ژئوکالچری (فرهنگی) بر مبنای اسلام و بدون حضور کشورهای فرامنطقه ای طراحـی کننـد یـا نـه ؟ مقاله ی حاضر بر همین اساس ، با تحلیل جنبش های مردمی اخیر در ٤ کشور مهم خاورمیانه بـر ایـن امر اذعان میکند که محیط امنیتی خاورمیانه بعد از ایـن تحـولات و عبـور کشـورها از دوران گـذار انقلابی نظم جدیدی را تجربه خواهد کرد که بر اساس یک الگوی هویت بومی - اسلامی و بر یـک مبنای ژئوکالچری یعنی اسلام خواهد بود و در این میان تأثیر انقلاب اسـلامی و اسـتقلال خـواهی و استبدادسـتیزی انقـلاب ایـران یکـی از تأثیرگـذارترین عوامـل در تغییـر نظـم ژئوپلیتیـک - امنیتـی خاورمیانه به یک نظم ژئوکالچری - فرهنگی مـیباشـد.
همین هویت اسلامی خود میتوانـد بـر مبنـای عقیـدتی و ایدئولوژیک و فضای منطقه گرایی و سرزمینی، مبنای جنبش های جدیـدی شـود کـه بـه سـمت فراگیر شدن این هویت و فرهنگ حرکـت کننـد و همـی طـور از بعـد محلـیگرایـی، همـین ژئوکالچر هویتی باعث به وجود آمدن اتحادی از کشورها در محله و منطقه ی خود شود تا ایـن کشورها بر اساس ژئوکاچر جدید بتوانند نظم نوینی را تعریف کنند.