چکیده:
در زبانشناسی اجتماعی ، همواره نقش عواملی همچون سطح تحصیلات در جنبه های مختلف زبان افراد مورد توجه بوده است . هدف اصلی این تحقیق که در شهر مشهد صورت گرفته ، بررسی فرآیندهای واجی در گفتار افراد تحصیل کرده و غیرتحصیل کرده در مقایسه با فارسی معیار است . داده - های تحقیق ، به روش میدانی و با مصاحبه گردآوری شده و فرآیندهای واجی از قبیل همگونی ، هماهنگی واکه ای، واکرفتگی ، قلب ، افزایش و حذف مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است . نتایج نشان داد که تحصیلات عامل بسیار مهمی در تفاوتهای زبانی در میان کاربران لهجه مشهدی است . افراد تحصیل کرده، دقت بسیاری در استفاده از واژهها دارند و بیشتر از گونه معیار استفاده می کنند. در حالی که فرایندهای واجی موجود در گفتار افراد در سطوح پایین تر، زبان آنها را از گونه معیار متفاوت می - سازد. تنها فرآیند واجی که در این تحقیق ، چندان متأثر از تحصیلات تشخیص داده نشد، فرآیند حذف است که در میان تمامی گویشوران بسامد بالایی داشت . تحلیل دادههای تحقیق به صورت تفصیلی و با روشهای مختلف ، ارائه شده است .
خلاصه ماشینی:
"جدول ٢: هماهنگی واکه ای در فارسی محاورهای زنان تهرانی بر حسب تحصیلات (جهانگیری و هادسن ١٩٨٢) میزان تحصیلات بی سواد دبستان دبیرستان دانشگاه درصد هماهنگی واکه ای ٦٥ ٤٠ ٢٤ ٦ ««1 deletion»» ««2 metathesis»» ««3 devoicing»» ««4 insertion»» ««5 assimilation»» ««6 vowel harmony»» ««7 Hudson»» در مورد ویژگی های آواشناختی و فرایندهای واجی لهجه مشهدی کارهای معدودی صـورت گرفتـه است ، اما تقریبا هیچ کدام از آنها به جنبه های زبانشناختی اجتماعی این لهجه نپرداختـه انـد و متغیرهـای اجتماعی را در تحقیق خود دخیل نکردهانـد؛ از جملـه مـی تـوان بـه تحقیـق فیروزیـان پوراصـفهانی و فاتحیان (١٣٨٩) اشاره کرد که فرایندهای واجـی گـویش 1 مـشهدی براسـاس واجشناسـی خودواحـد 2 بررسی کرده و نتیجه گرفته اند که فرایندهای همگـونی ، درج، حـذف و همـاهنگی واکـه ای در گـویش مشهدی بر اساس این نوع واجشناسی قابل تحلیل بوده و بقیه فرایندها از این طریق قابل تبیـین نیـستند.
٦% همان گونه که اشاره شد و در جدول ٨ نیز مشاهده می شود، فرآیند قلب در میان افراد تحـصیل کـرده بسیار پایین است و به ندرت اتفاق می افتد اما گروه افراد غیرتحـصیل کـرده بـسیار زیـاد از ایـن فرآینـد استفاده می کنند و این نشان می دهد که هرچه تحصیلات بالا رود میزان فرآینـد قلـب کـاهش مـی یابـد.
آمار بدست آمده از تجزیه و تحلیل دادههای این تحقیق بر این امر صحه می گـذارد و نـشان مـی - دهد در مجموع، هرچه میزان تحصیلات افراد جامعه بالا رود فرایندهای واجی که تلفـظ غیـر معیـار را سبب می شوند در گفتار ایشان کمتر مشاهده می شود و تلفظ افراد تحـصیل کـرده بـه صـورت مکتـوب واژهها نزدیکتر است ."