چکیده:
کانونهای کنترل جوی هر منطقه متنوع هستند و شناخت چگونگی ارتبـاط و اثـرات آنها با مولفه های جوی سطح زمین کمک شایانی به پیش یابی افت وخیزهای آب وهوایی مینماید. در این پژوهش ارتباط ناهنجاریهای فراگیر بارش غرب ایران با دو مولفه دما و فشار مراکز جوی (چرخندزایی) شرق و غرب مدیترانه در پنج تـراز جـوی (دریـا، ٩٢٥، ٨٥٠، ٥٠٠ و ٣٠٠ هکتوپاسکال ) دردوره آماری ٢٠١٠-١٩٦١ مورد تحلیـل و مـدل سازی آماری به ترتیب به روشهای همبستگی پیرسون و وایازی چنـدمتغیـره خطـی قرار گرفته است . بر اساس نتایج به دست آمده ارتباط و اثر مراکز کنش جوی شرق و غرب مدیترانه بر ناهنجاریهای بارشی غرب ایران بصورت وارون و در سـطح معنـی داری ٩٥% میباشد. در این پژوهش شاخص های آماری اختلاف دما و فشار اسـتاندارد شده بین غرب و شرق مدیترانه به عنوان یکی از شاخصهای مهم در رابطه با تغییرات بارش منطقه غرب ایران شناسایی و ارائه شده است . بر اساس شاخص هـای طراحـی شده هرگاه اختلاف DT و یا DH مثبت باشد به معنای بالاتر بـودن دمـا و یـا فشـار استانداردشده (Z) جو در قسمت غرب دریای مدیترانه نسبت به شرق آن و در نهایت ترسالی (ماهانه ) در منطقه پژوهش است و هرگاه شاخص منفی باشد به معنای رخداد دوره خشک در غرب ایران است . همچنین در زمینـه شـاخص هـای ارائـه شـده در ترازهای زیرین جو و به ویژه در مورد مولفه دما ارتباط معنیدار مسـتقیم و قـوی بـا ناهنجاری بارش غرب ایران دیده شد. مدل سازی چندمتغیره شاخصهای ارائه شده در منطقه مدیترانه با استفاده از روش وایازی چندمتغیره ، رابطه نسـبتا قـوی را در ایـن زمینه ارائه داد که مولفه های انتخابی این شاخص شامل اخـتلاف فشـار تـراز دریـا، اختلاف دمای تراز ٩٢٥ و ٨٥٠ هکتوپاسکال در قسمت غرب نسبت به شرق مدیترانه است . همچنین بررسی عملکرد مدل وایازی با استفاده از داده های واقعی صحت نسبی عملکرد مدل را تایید کرد.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش ارتباط ناهنجاریهای فراگیر بارش غرب ایران با دو مولفه دما و فشار مراکز جوی (چرخندزایی) شرق و غرب مدیترانه در پنج تـراز جـوی (دریـا، ٩٢٥، ٨٥٠، ٥٠٠ و ٣٠٠ هکتوپاسکال ) دردوره آماری ٢٠١٠-١٩٦١ مورد تحلیـل و مـدل سازی آماری به ترتیب به روشهای همبستگی پیرسون و وایازی چنـدمتغیـره خطـی قرار گرفته است .
مدل سازی چندمتغیره شاخصهای ارائه شده در منطقه مدیترانه با استفاده از روش وایازی چندمتغیره ، رابطه نسـبتا قـوی را در ایـن زمینه ارائه داد که مولفه های انتخابی این شاخص شامل اخـتلاف فشـار تـراز دریـا، اختلاف دمای تراز ٩٢٥ و ٨٥٠ هکتوپاسکال در قسمت غرب نسبت به شرق مدیترانه است .
در زمینه پژوهش های داخلی دیگر نیز میتوان به پژوهشهای اکبری و مسعودیان (١٣٨٦) با عنوان شناسایی نقش الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی بر دمای ایران ، همچنـین پـژوهش جهانبخش اصل و همکاران (١٣٩١) با عنوان تأثیر نوسان های دمای سـطح آب دریـای مدیترانـه بر بارش پایکوه های شرقی زاگرس و چاله های مرکزی ایران ، پژوهش امیدوار و همکاران (١٣٩٢) تحت عنوان الگوهای همدیدی سیلابهای رودخانه بوانات مروسـت در اسـتان یـزد، ایـران نـژاد و همکاران (١٣٨٨) با عنوان اثر مراکز چرخندزایی مدیترانه بر بارش سالانه ایـران در دوره ١٩٦٠ تا ٢٠٠٢، اسعدی و همکاران (١٣٩٠) به نام بررسی دینامیک مسیر توفـان مدیترانـه از دیـدگاه شار فعالیت موج راسـبی، همچنـین پـژوهش علـیزاده و همکـاران (١٣٩١) بـا عنـوان واکـاوی الگوهای گردشی تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال جو هنگام رخـداد بـارش هـای فراگیـر و غیرفراگیـر در ایران ، رضاییبنفشه و همکاران (١٣٨٩) با نام پیش بینـی بـارش پـاییزه و زمسـتانه نیمـه غربـی 1 .