چکیده:
روایات فراوانی، حدیث آل محمد: را صعب و مستصعب دانسته اند. با گردآوری این روایات، روشن شد که منابع بیشتر آنها کهن و قابل اعتمادند؛ منابع معتبری مانند بصائر الدرجات، الکافی و برخی کتاب های شیخ صدوق. اسناد این روایات نیز متعدد و بر پایه ارزیابی نرم افزار درایه النور برخی از آنها، صحیح یا موثق هستند. از این رو، به صدور آنها اطمینان داریم. بر پایه لغت شناسی اجتهادی، تشکیل خانواده حدیث و یافتن قرینه های درونی و بیرونی، چنین فهمیده شد که مفهوم «حدیثنا» و صعوبت تحمل آن در بیشتر این روایات، به فضایل و کمالات بی نظیر اهل بیت: نظر دارد. برخی احادیث انگشت شمار این مجموعه نیز ناظر به صعوبت علمی مضمون حدیث است. این دو دسته حدیث با هم تعارض ندارند؛ زیرا علوم و معارف والای اهل بیت: نیز بخشی از کمالات وجودی ایشان است. مقصود اصلی احادیث صعب و مستصعب، خودداری از بازگوکردن کمالات وجودی اهل بیت: برای کسانی است که ظرفیت تحمل آن را ندارند.
خلاصه ماشینی:
قرینههای داخلی و خارجی نیز در تأیید این معنا وجود دارند که آنها را برمی شمریم: قرینههای داخلی در روایت کلینی از امام صادق( چنین میخوانیم: إن حدیثنا صعب مستصعب لا یحتمله إلا صدور منیرة أو قلوب سلیمة أو أخلاق حسنة، إن الله أخذ من شیعتنا المیثاق کما أخذ علی بنی آدم: «ألست بربکم»، فمن وفی لنا وفی الله له بالجنة و من أبغضنا و لم یؤد إلینا حقنا ففی النار خالدا مخلدا؛ 5 حدیث ما سخت و گریزپای است.
معانی الاخبار، ص188، ح3: «بعض أهل المدائن کتبت إلی أبی محمد(: روی لنا عن آبائکم( أن حدیثکم صعب مستصعب لا یحتمله ملک مقرب، و لا نبی مرسل، و لا مؤمن امتحن الله قلبه للإیمان؟ قال: فجاءه الجواب: إنما معناه: أن الملک لا یحتمله فی جوفه حتی یخرجه إلی ملک مثله، و لا یحتمله نبی حتی یخرجه إلی نبی مثله، و لا یحتمله مؤمن حتی یخرجه إلی مؤمن مثله، إنما معناه أن لا یحتمله فی قلبه من حلاوة ما هو فی صدره حتی یخرجه إلی غیره»؛ به نقل از یکی از اهالی مدائن: به امام حسن عسکری( نوشتم: از پدرانتان برای ما روایت شده که حدیث شما سخت و دشوار است و جز فرشته مقرب و پیامبر فرستاده شده و مؤمنی که خداوند قلبش را به ایمان آزموده باشد، آن را تحمل نمیکند؟ راوی میگوید: جواب آمد و مضمون آن چنین بود: فرشته آن را در درون خود تحمل نمیکند تا آن که آن را به فرشتهای مانند خود بسپارد.