چکیده:
در عصر ارتباطات، فضای سایبر، فرصتهایی را برای اندیشهها و فرهنگهای گوناگون فراهم آورده است تابا سهولتی بیشتر در گستره جامعه و جهان حضور یابند. حوزههای علمیه شیعه بهمثابه یکی از مراکز تولیداندیشه اسلامی نیز کموبیش در این عرصه حضور یافتهاند. این حضور تبلیغی، علیرغم اهمیت، آنگونه کهبایسته است تاکنون مورد مطالعه پژوهشگران واقع نشده و قوت و ضعف آن پنهان مانده است. این مقالهمیکوشد ضمن تبیین فرصتها و چالشهای انتقال پیام دینی در اینترنت، زمینه را برای سیاستگذاریفرهنگی در این عرصه فراهم آورد. در این تحقیق که با روش اسنادی ـ پیمایشی انجام گرفته است، پس ازگذر از چارچوب مفهومی، فرصتهای پدیدآمده از اینترنت برشمرده میشود و در ادامه، آسیبهای فضایسایبر در پیامرسانی دینی ذکر میشود.اخلاق و رسانه، و تعامل دو سویه آن دو، و نقش اخلاق در رسانه، همواره از مباحث جذاب و درعین حال، چالشزا بوده است. سوال اصلی این است که آیا در عرصه اخلاق میتوان معیارها وضوابطی را فرازمانی و فرامکانی تصور کرد که همواره اصحاب رسانه در عمل بدان پایبند بوده، و باعمل بدان، رسانه اخلاقی داشت؟ و یا اینکه، اخلاق و ارزشهای اخلاقی اموری نسبیاند و در هرزمان و یا مکانی، و نسبت به هر فرد و یا موقعیت اجتماعی، این امور معنا و مفهوم متفاوتی را ازحیث ارزش بودند، تداعی میکنند. از سوی دیگر، اگر معتقد به اصول و ارزشهای اخلاقی ثابت وفرازمانی باشیم، در تعامل دوسویه اخلاق و رسانه، باید اصحاب رسانه در مقام عمل و در مقامتزاحم، به چه اصول، قواعد و یا معیارهایی پایبند باشند؟ به نظر میرسد، در اسلام ما دارایارزشهای اخلاقی ثابت و فرازمانی و فرامکانی هستیم. ازاینرو، ممکن است اصول حاکم بر رسانه،و ارزشهای اخلاقی جامعه، در مقام عمل دچار تزاحم شوند. این پژوهش با روش توصیفی ـتحلیلی به بحث از تزاحم ارزشهای اخلاقی در رسانه پرداخته، معیارهایی را برای برونرفت از اینتزاحمها بیان میکند.
خلاصه ماشینی:
این قابلیت که یک جوان بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند باعث میشود تااین شبکهها به مکانی برای معرفی ایدههای جدید و موردبحث قرار گرفتن آنها تبدیل شوند.
از سوی دیگر، توجه مطلق به فرصتهای پدیدآمده ازاینترنت، باعث غفلت یا کمتوجهی به آسیبهای این رسانهدر امر تبلیغ دینی خواهد شد؛ بنابراین، ضروری است که درکنار فرصتها، آسیبهای آن نیز طرح و بررسی شود.
حاصل اینتوسعه و پیشرفت، پدید آمدن بهاصطلاح «دهکدهجهانی» (Global Village) است که در آن، انسانهاهرچند بسیار به هم نزدیک شده و از «بیخبری» و «جهل»رهایی یافتهاند، اما با ظهور پدیده «جهانیشدن»، بهویژهدر حوزه فرهنگ، جهانیان، بهویژه صاحبان اندیشه وفرهنگ غیرسکولار، بهویژه دینی با ناامنی شدید جهانیمواجه شدهاند؛ زیرا هویت فرهنگی، ملی، بومی، دینی واخلاقی و انسانیت آنان از سوی رسانههای سلطهگرسکولار غربی به شدت مورد تاخت و تاز قرار گرفته وتهدید میشود.
2. تزاحم اصل «حفظ حیثیت افراد» با اصل «مصالحنظام اسلامی» از سوی دیگر، ازجمله اصول و ارزشهای اخلاقی درنظام ارزشی اسلام، حفظ حیثیت، حرمت و آبروی افراد ونیز حفظ مصالح نظام اسلامی است (اسراء: 70؛ کلینی،1413ق، ج 1، ص 59؛ مجلسی، بیتا، ج 67، ص 294؛نهجالبلاغه، 1369، خ 131).
3. تزاحم اصل «حریم خصوصی» با حق «دسترسیبه اطلاعات آزاد» موضوع حریم خصوصی همواره ازجمله موضوعاتچالشبرانگیز بوده است: ازیکسو، حریم خصوصیمحرمانه و برای همه افراد حرمت دارد و انتشار آن منعقانونی دارد و از سوی دیگر، تا پیش از این، بسیاری ازمشاهیر، افراد سلطنتی، سیاستمداران، ستارههای ورزشیو عامه مردم تمایل داشتند تا خود را از طریق رسانه به دنیابشناسانند.