چکیده:
در این پژوهش نویسنده به دنبال بررسی نسبت دین و رسانه مبتنی بر دو مفهوم و اصطلاح «دین
رسانهای» یا «رسانه دینی» است. در همین زمینه، با تاملی نظری میتوان با نگاه تعاملگرایانه، دین
را بهمثابه یک نظام متکامل برای زندگی انسان در نظر گرفت که هدف و غایت آن تامین سعادت
اخروی و سامانبخشی به سلامت معنوی و مادی بشر است و نیز با تمایز بین سطوح روش، محتوا
و هدف برای حوزه مذکور، میان رسانه دینی و دین رسانهای تمایز قایل شد. نتایج پژوهش حاکی از
این است که دین رسانهای نمایش مناسک و آیینهای دینی مرتبط با مجراهای ارتباطات سنتی در
رسانههای مدرن میباشد، اما رسانه دینی سه سطح موردنظر در حوزه دین بهویژه حیطه اهداف و
غایات را مدنظر قرار میدهد. توجه به اهداف و غایات دین نهتنها در فرایند تولید پیام و محتوای
رسانه مهم تلقی میشود، بلکه باید در تمام سازوکارهای حاکم بر رسانه جاری باشد
خلاصه ماشینی:
گرچهپارادایمهای عرفیشدن و انتخاب عقلانی کموبیش و بهتفکیک در فضای جامعهشناسی دین ایران مورد بررسی ونقد قرار گرفتهاند، اما پارادایم مدرنیتههای چندگانه کمترمورد توجه واقع شده است.
بهویژه آنکه کنار هم قراردادن این سه پارادایم نیز، به ایجاد تصویری جامع ازجامعهشناسی دین و آخرین رویکردهای آن کمک شایانتوجهی خواهد کرد؛ گرچه در جمعبندی، نویسنده مقالهبر آن است با توجه به تعریف پارادایم، بهتر است ازهریک از سه پارادایم فوق با عنوان «شبهپارادایم» نام برد،و آنچه در این سیر با آن مواجهیم نه چرخش پارادایمی،بلکه گسترش فهم پدیده «مدرنیته» در ذهن نظریهپردازانو جامعهشناسان دین، به مرور زمان است.
دینپژوهی نوین بر اینبنیاد استوار است که دین، همانند سایر موضوعاتدیگری که در طی حیات انسانی در جوامع بشری وزندگانی اجتماعی و فردی نوع بشر همواره وجود داشته،میتواند مورد تحقیق و بررسی علمی و نقد و تحلیلهمهجانبه قرار بگیرد.
تکمیل شدن این چرخش پارادایمی در حال تکوین،به تحولی بنیادین در درک مربوط به پدیده رفتارهایاجتماعی دینی و نیز پاسخهایی جدید به سؤالات مربوطبه حیات اجتماعی دین منجر میشود.
میتوان چنین گفت که آنچه در پارادایمهایجامعهشناسی دین با آن مواجهیم، نه چرخش و تغییرپارادایمی از پارادایم سکولاریزاسیون به انتخاب عقلانیو سرانجام به مدرنیتههای چندگانه، بلکه درواقع، گسترشو فهم یک پدیده به مرور زمان است: پدیده مدرنیته.
این گروهمعتقدند: نمیتوان بهطور قطع تعیین کرد که در فرایندمدرنشدن، بر سر دین چه پیش میآید و بر آنند مدرنیتهبنا بر ماهیت خاص خود که تأملی، نقاد، جهانی وکثرتگراست، در هر منطقه به شیوه خاص خود بروز وظهور دارد و تعامل بین دین و مدرنیته را باید بهطورجداگانه و با توجه به فرهنگی که در فرایند مدرن شدنواقع شده است، مورد بررسی قرار داد.