چکیده:
این مقاله درصدد است با استفاده از روش مطالعه کتابخانهای و تحلیلی، به تبیین مناسبات فقه وعدالت در پارادایمهای مختلف فقهی بپردازد. توجه به عدالت در دورههای مختلف فقهی، متفاوتاست. در فقه سنتی عدالت غالبا بهمثابه صفت فرد مورد توجه است، اما در فقه حکومتی، عدالتبهمثابه معیار و ملاکی برای سنجش صحت و سقم کلیه احکام مورد استفاده میباشد. فقه حکومتیبا رویکرد عدالت، تولید و پس از اجراییشدن، زمینه بسط عدالت در جامعه را فراهم میآورد.انقلاب اسلامی نیز که با محوریت فقه شیعی، ایجاد و استقرار یافته و هماینک در مرحله توسعه بهسر میبرد، در هر کدام از این مراحل سهگانه، با استفاده از نرمافزار اختصاصی آن، به ترتیب عدالتدر مقیاس اقلّی، متوسط و اکثری را مورد اهتمام خود قرار داده است. در مرحله توسعه، انقلاباسلامی برای بسط عدالت اکثری، نیازمند فقه حکومتی میباشد.
خلاصه ماشینی:
"میتوان گفت: اندیشهوران فقه کلیت نگره دوم راپذیرفتهاند، اما در جانب کاربرد، اهتمام چندانی بداننداشتهاند؛ به این معنا که اگر از هر فقیهی حکم مسئلهای راکه موجب ظلم به فرد شود، بپرسیم، بیشک، حکم بهحرمت میدهد، ولی بدون توجه به اینکه طبق قاعدهمذکور فتوا داده، بهگونهای آن را با آیات و روایاتمستندسازی میکند، درحالیکه آیات و روایات نیز برمبنای عدالت صادر شده است.
نتیجهگیری با توجه به نقشه راه فوق، و بر اساس یک برنامهریزیبلندمدت و با تحول در نوع نگاه به فقه از نگاه فردی بهحکومتی با محوریت رویکرد عدالت و از جزءنگری بهنگاه مجموعی و سیستمی و توجه به مقاصد و اهدافشریعت و نیز توسعه غایت فقه و توجه به زمان نزولآیات و صدور روایات و با تکیه بر هوشمندی وزمانآگاهی فقیه و چیشه ساختن اجتهاد گروهی و توحیددر فتوا و نیز تلاش در راستای توسعه منابع و استفاده بهینهاز آنها، بخصوص طرح و بحث نظریه عدالت بهعنوانمعیاری برای کشف و فهم و احکام و نیز سنجهای برایسنجش صحت و سقم احکام دیگر، در راستای پاسخگوییبه نیازهای جامعه و نظام اسلامی و بسط و گسترش اکثریعدالت در جامعه و بررسی مسائل و موضوعات در قالبنسبت حکومت و فرد و نیز جامعه و فرد، باید به سوی فقهحکومتی گام برداریم و سپس مبتنی بر نظریه تحول وارتقای انقلاب اسلامی از جمهوری اسلامی به تمدناسلامی، ارکان و نهادهای اساسی نظام جمهوری اسلامی رابرای کارایی و بازدهی در فضای مرحله توسعه انقلاباسلامی، بر اساس فقه حکومتی و کلاننگر، بهروزرسانینماییم؛ چه اینکه هر مرحله از مراحل مختلف انقلاباسلامی برای بسط عدالت نیازمند نرمافزار مختص به خوداست."