چکیده:
این مقاله درصدد تبیین تفاوت مجازاتهای حدی و تعزیری، از نظر اهداف مجازات است و در این راستا، بیان میکند که چگونه این اهداف را در تعیین نوع و کیفیت این مجازاتها در نظر میگیرند. پرسش اصلی این تحقیق، این است که اگر در مقام گنجاندن اهدافگوناگون در تعیین کیفیت مجازات، مانند بازدارندگی جمعی و فردی، سزادهی، اصلاح و بازپروری و غیره، جمع بین این اهداف به طور کامل ممکن نباشد و بین آنها تلاقی رخ دهد و پیگیری برخی اهداف، منجر به چشمپوشی از دیگر اهداف گردد، تکلیف چیست؟ آنچه در این نوشتار به آن دست یافتهایم، این است که اهداف اصلی و فرعی و میانی در حدود و تعزیرات با هم یکسان نیست و سازوکار حل تلاقی آنها نیز متفاوت خواهد بود. هدف اصلی در حدود، اجرای کامل و به موقع دستور شارع برای حفظ ارزشهایی است که در اجرای حد، دنبال میشود تعیین اهداف فرعی و میانی نیز به طور کامل بر عهده شارع است و اجتهاد قاضی در این باب به طور مطلق ممنوع است ولی هدف اصلی در تعزیرات، ریشهکن ساختن جرم از طریق بازدارندگی و ارعاب فردی است و اهداف دیگر چون بازدارندگی جمعی و سزادهی، یا جایگاهی در تعیین نوع و کیفیت مجازات ندارند یا این که هدف فرعی هستند.
خلاصه ماشینی:
"در مقام قضاوت بین دو حکم و با توجه به ضوابط مطرح شده، میتوان گفت: اولا باید بررسی کرد که آیا در لسان احادیث، تعذیب، به طور صریح یا ضمنی، یکی از اهداف فرعی در اجرای برخی مجازاتهای حدی مطرح شده است یا خیر؟ زیرا همان گونه که توضیح داده شد، در اجرای حدود، تمام جزئیات مجازات حدی، از کیفیت اجرای مجازات تا راههای اثبات آن، همچنین شرایط و موانع اجرا، به تفصیل در روایات ذکر شده و در این موارد هیچگونه ملاحظه شخصی و اجتماعی نباید از سوی شخص حاکم صورت بگیرد.
در این فرض، باید دید آیا تأمین هدف فرعی که مستلزم ایجاد فاصله بین دو مجازات است، با هدف اصلی که لازمه آن اجرای به موقع حدود، بدون هیچ گونه تأخیری است، امکانپذیر است؟ نکته دیگری که در این قسمت میتوان به آن اشاره کرد، این است که با توجه به کیفیت اجرای حدود، به ویژه در جایی که چند حد بر مجرم ثابت میشود و حاکم پس از اثبات آن حدود، ناگزیر به اجرای بدون مسامحه تمام آنهاست، چنین به ذهن متبادر میشود که در اجرای حدود، هدف سزادهی محض نیز به طور ضمنی در شرع پذیرفته شده است؛ زیرا در جایی که شارع، به سبب حد اشد، هدف اتلاف مجرم را دنبال میکند، چه دلیل دیگری جز هدف سزادهی، برای اعمال حد اخف وجود دارد؟ در کلام برخی فقها، اثبات شرعی حدود به عنوان سبب، لزوم اجرای آن را اقتضا میکند و حتی توبه مجرم نیز نمیتواند آن را ساقط کند."