خلاصه ماشینی:
"موقعیت میتوانست ، منابع مالی دولتهای گذشته را تأمین کند؛ اما در منحصربفرد خلیج فارس در میان کشورهای شرق و غرب و این دوره بعلت تغییر چهرة اقتصادی جهان و رشد اقتصادی همچنین رقابتهای استعماری کشورهای بزرگ ، همواره سبب تجاری و سرمایه داری غرب و نیز ظهور و انعکاس آن در ایران شده است که دولتهای استعماری در جهت تثبیت منافع بشکل کالا و سرمایه ، دیگر کارایی سابق را نداشت و این خویش ، قدرت خود را بر بندر بوشهر تحمیل کنند.
یکی از عوامل مهمی که این از بوشهر به ایران وارد و خارج مینمود، انگلستان بود که بمرور افزایش را همراهی کرد، علاوه بر راه افتادن راههای کشتیرانی توانسته بود، دیگر رقبای تجاری خود را از میدان رقابت بیرون در خلیج فارس ، انحراف تجارت از راههای طرابوزان و قفقاز کند.
در این دوره طوایف و خوانینی که در مجاورت راههای تجاری بودند، همواره بطور مستقل و به میل شخصی بر در دورة قاجار، بعلت قدرت حاکمان ایالات و ولایات ، کالاهای تجاری که از منطقة آنان میگذشت ، رشوه ؛ حق درگیری بین طوایف و حاکمان محلی برای سلطه بر راهها، عبور؛ حق محافظت از جانها و مالها در مقداری از راه و به دیگر موجب ناامنی بازرگانی و تجارت شده بود؛ بطوری که در جادة عناوین ، از افراد پول اخذ میکردند و در صورت عدم پرداخت ، بوشهر به شیراز خوانین در بین راه از کاروانها «حق راهداری » اقدام بغارت مال التجاره و کشتن افراد میکردند.
نتیجه گیری منابع اگرچه در دوره های مختلف دورة قاجار، بازرگانی در بنادر کتاب خلیج فارس ، از جمله بندر بوشهر متوقف نشد؛ اما مشکلات - اشرف ، احمد؛ موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران دورة زیادی وجود داشت که مهمترین آن ، کاهش واردات از اروپا قاجار، تهران : انتشارات زمینه ، ١٣۵٩."