چکیده:
هدف:روند شکلگیری حروف فارسی چاپی و نحوه طراحی آن در رساله جهادیه، نخستین کتاب چاپشده در ایران. روش/ رویکرد پژوهش: با روش سندپژوهی و از طریق تصویربرداری از متن و ساختار کتاب، ویژگیهای حروف و نوع خط آن شناسایی شد. یافتهها: خط نسخ عربی پایه اصلی طراحی حروفچاپی اینکتاب بوده است، و در مواردی برای آن معادل فارسی ساخته شده است. چاپچی رساله جهادیه کوشیده است اثری جدید پدید آورد؛ گرچه گاه کمبود امکانات و دانش فنی مانع این بوده اما از نکات بارز و درخشان این اثر نکاسته است. نتیجهگیری: چاپ این کتاب با معیارهای کتابآرایی سنتی و بیسابقه بودن استفاده از حروف متحرک برای چاپ کتاب فارسی، کم و بیش موفق بوده است.
خلاصه ماشینی:
"البته بیشتر منابعی که تاکنون در این زمینه به رشته تحریر درآمده به وجوه تاریخی نظر داشته اند، لذا پژوهش حاضر برآن است تا طراحی حروف و روند شکل گیری اولین حروف فارسی چاپی در نخستین کتاب چاپ شده در ایران ، رساله جهادیه ، و به تبع آن در نخستین کتاب های چاپی ایرانی را مورد بررسی قرار دهد و به پرسش های زیر پاسخ داده شود: ١.
درباب این موضوع در کتاب رساله جهادیه به دلیل اینکه نخستین تجربه چاپی در کشور بوده نمیتوان زیاد نکته سنجی کرد و همان گونه که در تصویر ٨ دیده میشود فاصله حروف در سطور و صفحات مختلف آن بسیار در نوسان بوده و گاه تا مرز ناخوانایی پیش میرود و البته به ندرت در بعضی صفحات سعی شده برای رساندن طول سطر به اندازه ای مناسب ، فاصله ها کم شود که باز درنهایت نتیجه ای جز عدم زیبایی و خوانایی را دربر نداشته است .
در همین راستا، طبیعتا اگر بخواهیم فاصله بین کلمات را در رساله جهادیه مورد بررسی قرار دهیم ، همان طور که در تصویر ٩ مشخص است ، تنظیم خاصی را برای آن نمیتوان مشاهده کرد و این فاصله ها در سطور به خصوص به دلیل ساختار حروف سربی و نوع اتصالات ، بسیار در تغییر هستند و اگر احیانا موردی نیز دیده میشود بیشتر به سبب نوع رسم الخط فارسی است که ناخودآگاه به لحاظ مفهومی سبب جداسازی کلمات شده است ."