چکیده:
بررسی کنشهای گفتار در متون مذهبی یکی از راههای درک لایههای پنهان کلام و شناخت تأثیر مورد نظر مبدأ کلام است. این پژوهش برای نخستینبار به بررسی و مقایسة کنشهای گفتار در منتخبی از سورههای مکی و مدنی قرآن کریم میپردازد. در این تحقیق توصیفی با روش تحلیل محتوا، شصت صفحه از قرآن کریم مشتمل بر سی صفحه از سورههای مکی و سی صفحه از سورههای مدنی به روش تصادفی بهعنوان نمونه انتخاب گردید. براساس نظریة کنش گفتار آستین و طبقهبندی پنجگانة سرل در مورد انواع کنشهای گفتار، با درنظرگرفتن محتوا و مفاهیم سورهها و آیات، فراوانی هریک از انواع کنشهای گفتار موجود در آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که پراکندگی و فراوانی انواع کنشهای گفتار در سورههای مکی و مدنی تفاوت قابل توجهی دارد. بر این اساس، در سورههای مکی کنش اظهاری بیشترین فراوانی را دارد و کنشهای عاطفی، ترغیبی، تعهدی و اعلامی در رتبههای بعد قرار دارند. اما در سورههای مدنی، فراوانی کنش اظهاری بهنفع سایر کنشها کاهش یافته و در مقابل، کنشهای ترغیبی و عاطفی و کنشهای تعهدی و اعلامی افزایش یافتهاند. این آمار میتواند در مقایسة این دو نوع از سورهها دارای پیامدهای تفسیری مهمی باشد؛ از جمله اینکه بیان اخبار و معارف الهی و اسلامی در قالب کنش اظهاری در سورههای مکی و در آغاز اسلام، حجم بیشتری از آیات را به خود اختصاص داده است؛ درحالیکه کنشهای گفتاری مربوط به اوامر ونواهی تشویقی و ترغیبی و تبشیر و انذار، در سورههای مدنی اولویت بیشتری دارد.
خلاصه ماشینی:
"فضائلی و همکار (١٣٩٠) نیز طبقه بندی سرل را در تحلیل خطبة پنجاهویکم نهج البلاغه به کار برده و نشان دادهاند که امام علی (ع ) در این خطبه بیشتر از کنش گفتاری اظهاری به منظور ایجاد بصیرت و آگاهی در یارانشان نسبت به جنگ ، مرگ و زندگی و نیز از کنش ترغیبی به قصد تحریک و ترغیب آنان برای حمله به سپاه دشمن استفاده نموده و کمتر کنش عاطفی و کنش های تعهدی و اعلامی را به کار بردهاند.
این پژوهش با بهرهگیری از نظریة کنش گفتار و طبقه بندی سرل، به بررسی تفاوت آماری میزان وجود هریک از انواع کنش - های گفتاری در سورههای مکی و مدنی قرآن کریم پرداخته است .
در این پژوهش از روش توصیفی تحلیل محتوا استفاده شده است که براساس نظریة کنش گفتار آستین و طبقه بندی پنج گانة سرل در مورد انواع کنش های گفتاری، به بررسی تفاوت در محتوا و مفاهیم و تفاوت در میزان وجود هریک از انواع کنش های گفتاری در آیات و سورههای مکی و مدنی پرداخته شده است .
گفتنی است در تحلیل آیات مکی و مدنی در این پژوهش کوشیدهایم با توجه به متن و بافت آیه و با بهرهگیری از ترجمة معتبر مکارم شیرازی (١٣٨٧)، تا حد امکان کنش اصلی را در نظر بگیریم و در برخی موارد یک بخش از آیه ، همزمان ممکن است دارای دو کنش گفتار متفاوت در نظر گرفته شده باشد.
این پژوهش ها باید ملاکهای مناسبی برای تعیین کنش گفتار اصلی آیات ارائه دهد و همزمان امکان اصلاح طبقه بندی پنج گانة سرل را با توجه به واقعیت های خاص زبان قرآن بررسی کند."