چکیده:
علم دینی، ترکیب و تلفیقی است که هویت هر یک از عناصر آن باقی است و هدف آن، از یک سو، اثر بخشی دین در ساختار و محتوای علم است و از سوی دیگر، جهتدهی به اهداف علوم مورد نظر است. حاصل این ترکیب، تشکیل حقیقتی جدید است که هویت علمی خود را محفوظ داشته و در مقام داوری تن به آزمون تجربه میدهد و از سویی، دارای زیرساختهای دینی و محتوایی همساز با دین است. این دیدگاه با اندیشههای مابعد اثباتگرا سازگار است و در هویت ابطال گزارهها و قوانین علمی، پیشفرضهای دین آن آسیب نخواهد دید.پس از فهم امکان تحقق علم دینی، باید الگو و ساز و کاری برای تحقق این هویت جدید ارائه کرد. صرف پالایش و پیرایش علوم از ملزومات سکولار و یا عرضه علوم بر کتاب و سنت و توهم سرهسازی و یا حتی استخراج علوم با روش وحیانی، ادعای امکان علم دینی را محقق نمیکند. ما بر این باوریم که علم دینی، هویتی تولیدی است و مراحل شکلگیری آن پس از دینشناسی، فرضیهسازی، به وادی تأیید یا ابطال تجربی قدم مینهد و دین به عنوان منبع الهام در فرضیهها و نیز زیرساختها و پیشفرضها، هویتی جدید را شکل میدهد و در این فرایند جهتبخشی کاربردی و ارائه الگوهای علم مطابق با نیاز و اهداف دیندارن بوده و سبب توسعه هر چه بیشتر علوم است.
خلاصه ماشینی:
"ما با فرض اخباری بودن دستهای از گزارههای دینی و حکایتگری آنها از واقع باید به بررسی بپردازیم که معرفت دینی برای حکایت از عالم واقع از چه روشهایی بهره میگیرد و آیا این روشها تشابهی با روشهای علم دارد یا خیر؟ کیفیت به دست آوردن گزارههای دینی و چگونگی اکتساب گزارههای علمی، چه نقاط اشتراک و چه وجوه افتراقی دارد؟ به نظر ما، قوانین علمی به وسیله ایدئولوژیها و اصول ماوراء الطبیعی شکل میگیرد و علم و ایدئولوژی به صورت جدا ناشدنی با یکدیگر مرتبط هستند و اساسا اگر اصول ماوراء الطبیعی نباشد، قانونهای طبیعی قابل توجیه نیست2 (شهید مطهری، بیتا، ص82).
اگر به کتاب و سنت، فرصت طرح فرضیهها و نظریهها را در مقام کشف بدهیم و در مقدمات خود از این منبع عظیم بهره بگیریم و همچنین اگر بافت و ساخت دانش ما در این چارچوب و با آن پیش فرضها صورت پذیرد، طبعا علمی دیگر با سیر منطقی مورد قبول شکل گرفته است و مجموعهای هماهنگ و سازوار، سخنی برای عرضه در بازار معرفت و قابل رقابت با علم سکولار دارد.
در تولید علم دینی باید به کتاب و سنت فرصت طرح فرضیهها و نظریهها را در مقام کشف داد و در مقدمات خود از این منبع عظیم و غنی بهره گرفت، سپس این فرضیهها را با روش تجربی در چارچوب و ساختار دینی و با توجه به پیشفرضهای دینی به مرحله آزمون برد تا مجموعهای سازوار و قابل عرضه در بازار معرفت و قابل رقابت با علم سکولار و متناسب با بافت جوامع اسلامی ارائه شود."