چکیده:
در کتاب مقامات الطیور، داستان شیخ صنعان، شاخه ای فرعی یا داستانی در میان داستان است که ضمن بیان توجه عطار به شیوهی داستان در داستان؛ پیوندی از داستان مثال با قهرمان های انسانی و تمثیل با شخصیت های حیوانی را در کل منطق الطیر به نمایش می گذارد. از دیگر سوی، در محتوا، همان محتوای بخش پرندگان، یعنی هفت وادی سیر و سلوک را به دیگر زبان نقل می کند. این داستان؛ یعنی شیخ صنعان (صنعا، سمعان) پیوندهای ویژهای (در ظاهر و باطن) با سورهی مبارکهی یوسف(ع) دارد و نیز، سفر جان و تن شیخ پیر بغداد را در هفت منزل خطرناک عشق به نمایش می گذارد تا تأییدی بر سخن رمزی عطار در بخش داستان پرندگان باشد. این پژوهش، برآن است تا بر اساس مبانی نظری ادبیات تطبیقی، پیوند دو سویهی داستان شیخ صنعان با قرآن (داستان حضرت یوسف) و داستان پرندگان و هفت وادی یا هفت خان عروج روحانی را نشان دهد. در کتاب مقامات الطیور، داستان شیخ صنعان، شاخه ای فرعی یا داستانی در میان داستان است که ضمن بیان توجه عطار به شیوهی داستان در داستان؛ پیوندی از داستان مثال با قهرمان های انسانی و تمثیل با شخصیت های حیوانی را در کل منطق الطیر به نمایش می گذارد. از دیگر سوی، در محتوا، همان محتوای بخش پرندگان، یعنی هفت وادی سیر و سلوک را به دیگر زبان نقل می کند. این داستان؛ یعنی شیخ صنعان (صنعا، سمعان) پیوندهای ویژهای (در ظاهر و باطن ) با سورهی مبارکه ی یوسف (ع) دارد و نیز، سفر جان و تن شیخ پیر بغداد را در هفت منزل خطرناک عشق به نمایش می گذارد تا تأییدی بر سخن رمزی عطار در بخش داستان پرندگان باشد. این پژوهش ، برآن است تا بر اساس مبانی نظری ادبیات تطبیقی ، پیوند دو سویه ی داستان شیخ صنعان با قرآن (داستان حضرت یوسف ) و داستان پرندگان و هفت وادی یا هفت خان عروج روحانی را نشان دهد.
خلاصه ماشینی:
این داستان؛ یعنی شیخ صنعان (صنعا، سمعان) پیوندهای ویژهای (در ظاهر و باطن) با سورهی مبارکهی یوسف(ع) دارد و نیز، سفر جان و تن شیخ پیر بغداد را در هفت منزل خطرناک عشق به نمایش می گذارد تا تأییدی بر سخن رمزی عطار در بخش داستان پرندگان باشد.
او همهی هستی خود را از برای عشق دختر ترسا می بیند و می گوید: کار من روزی که می پرداختند از برای این شبــم می ساختنــد (همان: 75) تو گویی عشق برای او قیامتی است که ابتدا او را از هر چه غیر عشق است می میراند: رفت عقل و رفت صبر و رفت یار این چه عشق است این چه درد است این چه کار (همان: 76) و سپس دوباره به صور نهان خویش، برای حضور و حضور در پیشگاه معشوق برین، زنده و آگاه می کند: یا رب این چندین علامت امشب است یا مگر روز قیامت امشب است (همان: 75) پرسش و پاسخ های مریدان و شیخ نیز حکایت معرفت عمیق شیخ به عشق در برابر مریدان دارد و البته که شیخ درس عملی از عشق را به همه داشته های معنوی خویش و پاکبازی در از دست دادن آنها و مبارزه ای عمیق و جانکاه با آزمندی و جاه طلبی را به نمایش می گذارد.
2. عطار در منطق الطیر، ضمن استفاده از شیوهی داستان در داستان، داستان شیخ صنعان را که در اندیشه و مراحل سلوک بشدت تحت تأثیر سورهی یوسف از قرآن کریم می باشد، با کارکردی مکرر در رفتار دختر ترسا که آن هم مراحل سیر هفتگانه را به نمایش می گذارد، می کوشد داستان مثالی برای تأیید بخش اول کتاب خودش که همان داستان کوشش پرندگان برای یافتن سیمرغ و شاهان مرغان باشد، ارائه کند و موفق هم می شود.