چکیده:
خشکسالی از جمله مخاطرات طبیعی موقتی است ، که در بیشتر نواحی جهان ظهور می کند و به سـرعت بـه شکل تهدید منابع آب خودنمایی می کند. این پدبده در نواحی خشک و نیمه خشـک شـدت بیشـتری دارد. کاهش غیر منتظره در میزان بارش نرمال، هر منطقه سبب بروز خشکسالی می شود. تداوم خشکسالی بر منابع آبی ، کشاورزی و اقتصاد منطقه اثر منفی می گذارد. اگر خشکسالی باعث کاهش روانـاب، افـت سـطح آب سفره های زیر زمینی و کاهش دبی این منابع شود، خشکسالی هیدرولوژیکی بروز خواهد کرد. از آنجا کـه رودهای دائمی در حوضه مورد مطالعه وجود ندارد. منابع آب آن وابسته به قناتها، چشمه هـا و چـاه هـای حوضه بوده که به شدت از تغییرات بارش اثر پذیرند. هدف این تحقیق بررسی خشکسالی در حوضه مرکزی گناباد (از زیر حوضه های دشت لوت) وآثار آن بر منابع آب این حوضه می باشد. برای تعیین خشکسـالی و شدت آن شاخص های زیادی در نظر گرفته می شود، ولی در این تحقیق با استفاده از دو شاخص درصـد از نرمال و انحراف از استاندارد بارندگی ، بروز خشکسالی و تداوم آن مورد بررسی قرار گرفته ، همچنـین نقـش باران های ٤٨ ساعته در تشدید اثر خشکسالی بررسی شده است . سپس با اسـتفاده از چهـار شـاخص افـت سطح آب سفره های زیر زمینی در طول دوره ٢٠ ساله ، کاهش دبی ، تعداد کف شکنی در چاه های حوضه و کاهش تعداد منابع آب، اثرات خشکی بر منابع آبی حوضه بررسی گردیده است . تداوم خشکسـالی در ایـن حوضه که از سال ١٣٧٨ تا سال ١٣٨١ شدت بیشتری داشته و بر منابع آبی آن اثـر گذاشـته و باعـث ایجـاد خشکسالی هیدرو لوژیکی در حوضه مورد مطالعه شده است . نتایج آشکار ساخت طی این دوره خشکسـالی منجر به کاهش آب دهی در قنات ها، به مقدار ٤٨ درصد در چاه ها، به مقدار ٤٠ درصد و در چشمه ها بـه مقدار٣١ درصد شده است .
خلاصه ماشینی:
"شکل ١ : موقعیت شهرستان گناباد موقعیت حوضه مورد مطالعه در استان خراسان رضوی روش شناسی پژوهش این تحقیق به صورت تحلیلی و براساس شاخص های مداخله گر در تأثیر خشکسالی بر منابع آب انجام شده است ، همچنین با استفاده از چند شاخص SPI (انحراف از استاندارد)، درصد از نرمال، خشکسـالی در منطقـه به اثبات رسیده است ، و ابزارهای اصلی تحقیق عبارتند از: ١- آمارهای اقلیمی پردازش شده، برای دوره آماری و تعیین منحنی های افت مقادیر بارش طی دوره ١٣٨٥- ١٣٦٥؛ ٢- آمارهای تغییرات منابع آب طی دوره ٨٥-٦٥ (قنات ها، چاه ها و چشمه ها) و تطبیق پذیری آن ها با نوسانات بارش حوضه ؛ ٣- متغیرهای تعیین پایش خشکسالی ؛ جدول ١ : مشخصات شاخص های خشکسالی و شاخص های مؤثر برمنابع آب منطقه مورد مطالعه شاخص های خشکسالی شاخص های تأثیر بر منابع آبی حوضه درصدی از نرمال تعداد منابع آبی SPI (انحراف از استاندارد) دبی منابع آب بارش های ٤٨ ساعته کف شکنی در چاه ها افت سطح آب زیر زمینی الف - میزان خشکسالی با شاخص درصدی از نرمال بر اساس میانگین بارش دوره ٣٣ ساله ایستگاه های حوضه به دست آمده است .
3 سال شکل ٨ : تغییرات افت منابع آب در حوضه منبع : نگارندگان: اداره آب منطقه ای شهرستان گناباد، واحد مطالعات آب میانگین افت سطح ایستایی آب در چاه های حوضه در طول دوره ١٠ سانتی متـر در سـال محاسـبه شـده است ، اما این مقدار در سال ١٣٦٧ به ٢٧ سانتی متر، و در سال ٨٠ ١٣ به ٢٤ سانتی متر، افزایش یافتـه اسـت ، که بیانگر کاهش مخازن آبی در اثر شدت خشکسالی ها بوده است ."