چکیده:
مقالهی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژهی «بر» به شیوهی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشهشناسی، ارتباط معنایی آن با واژههای همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از اینرو با توجه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.حاصل مطالعهی توصیفی نشان میدهد که بر در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژههایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صدق، حسنی، حسنة و إحسان رابطهی معنایی دارد و بر محور همنشینی با واژههایی مثل فجور، جبار، شقی، عصی، عقوق، إثم، عدوان، سیئة و خطیئة در یک حوزهی معنایی قرار گرفته و در بخشی از مؤلفههای معنایی با آنها تقابل معنایی دارد. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معنایی عمیق بر با سایر واژههای همحوزه در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا بر کاملا تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرد و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهد. واژهی بر بهعنوان عامترین مفهوم اخلاقی، دارای معنای لغوی «توسع در کار نیک» است که گسترهی مفهومی و مصداقی آن بسیار وسیع میباشد و در سه وجه معنایی «طاعت»، «نیکی» و «پرهیزکاری» خلاصه میشود.
خلاصه ماشینی:
"٥- رابطه های معنایی بر درمجموع ، واژه های هم ریشه و مشتقات «بر» در قرآن کریم ، ٣٢ بار و به صورت ٧ لفظ (١٩ بار در سوره های مکی و ١٣ بار در سوره های مدنی ) و در ١٨ سوره (١٢ مکی ، ٦ مدنی ) آمده است (واعظ زاده ، ١٤٢٣، ج ٥: ٢٠١): مشتقات فعلی بر مشتقات اسمی بر بر در قرآن تبروا البر البر الأبرار برا بررة 1 2 6 8 13 2 32 براساس آیات قرآنی ، می توان مفهوم اصلی «بر» را منطبق بر معنای عام و رایج لغوی آن ، یعنی «توسع در کار خیر» دانست ، که در همنشینی با واژه های «خیر، صدق ، انفاق ، احسان ، حسنی ، حسنة »، و جانشینی یا همنشینی با واژه های «ایمان ، تقوی » بوده و با آن ها رابطه معنایی دارد.
مفسران درباره معنای بر در این آیه ، گفتگوی بسیار دارند، بعضی آن را به معنی بهشت ، و بعضی به معنی اطاعت و نیز پرهیزکاری و تقوی ، و بعضی به معنی پاداش نیک گرفته اند، ولی آنچه از آیات قرآن استفاده می شود این است که بر معنای وسیعی دارد و به معنای اوج نیکی و نیکوکاری که ثمره آن گسترده بوده و به مردم می رسد، می باشد؛ و به تمام نیکی ها اعم از ایمان و اعمال پاک گفته می شود، و رسیدن به مقام نیکوکاران واقعی ، شرایط زیادی دارد که یکی از آن ها انفاق کردن از اموالی است که مورد علاقه انسان است (طبرسی ، ١٣٧٢، ج ٢: ٧٩٤؛ مکارم ، ١٣٧٢، ج ٣: ٣)."