چکیده:
داستان سیاوش ، از داستان های جذاب شاهنامه اسـت کـه فردوسـی ، سـیاوش را از تولد تا کشته شدن ، به عنوان نماد پاکی ، صداقت و بزرگ منشی ، نمـودار سـاخته اسـت . نکتة قابل تامل در این داستان ، گمنامی مادر سیاوش اسـت ، کـه باعـث شـده ، حـدس و گمان ها در خصوص شخصیت و هویـت وی ، متفـاوت بـه نظـر بیایـد. هـر کـدام از ایـن نظریه ها، در عین نو بودن ، نقص ها و اشکالاتی دارد، و پژوهشگرانی چون : خالقی مطلـق ، اسلامی ندوشن ، و آیدنلو، در پژوهش و نظر خویش ، بـا تردیـد و شـک و احتمـال بـدان پرداخته و هرکدام به یکی از موارد مربوط به مادر سیاوش اشاره کرده اند. در این مقاله ، به طور مختصر به بیان فرضیه های مختلف در خصوص هویـت مـادر سیاوش ، و نقد نظریات ارائه شده ، با جمع بندی و ترکیب دیدگاه های ارائه شـده و حـذف نکاتی که بیشتر بر پایة حدس وگمان بوده ، نظریه ای ترکیبـی و کاملتر(تـا حـد امکـان ) ارائه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
(همان : ٣٢٦) نقد نظریه البته خالقی مطلق از ذکر مأخذ روایـاتی کـه سـودابه را تـورانی دانسـته انـد، خودداری کرده اند و گویا منظور ایشان کتبی چون تاریخ نامه طبری یا تاریخ کامل و حبیب السیر بوده است ، که هر سه به طـور صـریح سـیاوش را از منکوحـة غیـر سودابه و فرزند کاووس می دانند و در ضمن پذیرفتن هویتی تورانی برای سـودابه ، به عنوان مادر اصلی سیاوش ، ابهام دیگری در داسـتان افـزوده اسـت و آن مسـاله داستان های مربوط به حمله کاووس به هاماوران (یمن )، شکسـت شـاه هامـاوران ، پذیرش ازدواج تحمیلی «سودابه » و...
بر این اساس ، استاد اسـلامی ندوشن ، با نگرش و دید تطبیقی ادبیات ملل جهان ، معتقد اسـت «مـادر سـیاوش همان زن تورانی ناشناس و سودابه همسر اول کاووس است که ماجرای دلـدادگی او به فرزند شوهرش به دلداگی «فدر» همسر «تزه » به ناپسـری اش «هیپولیـت » در افسانه های یونان باستان شباهت دارد و در این دو قصه وجوه مشـترکی اسـت که آن دو را به هم نزدیک می کند؛ از جمله وجود دو شاه سبکسر و تیـز خشـم و پیر، دو شاهزادة نوجوان که هـر دو بـه سـبب سبکسـری پـدران ، بـه کـام مـرگ می روند، و دو نامادری که عاشق بر فرزند شوهر می شوند» (اسـلامی ندوشـن ، ١٣٥٥: ٦٨ – ٧٠)؛ با این تفاوت که هیپولیت مادری شناخته شده دارد که در واقـع ملکـه آمازون هاست و در دربار نیای خود «پیتهه » به سر می برد، در حالی که تمام رمـز داستان سیاوش ناشناس بودن هویت ایـن مـادر اسـت ؛ البتـه مؤلـف ، در بررسـی داستان سیاوش و شخصیت و هویت مادر او به ابیات الحاقی بعضی نسـخه هـا دال بر مرگ مادر سیاوش نیز نظر داشته است ١١.