چکیده:
تاثیر بسیار آسمان و آنچه در اوست بر سرایندگان و هنرآفرینان ایرانی سبب شده است تا در شعر فارسی برای توصیف آسمان، خورشید، ماه و ستارگان و دیگر اجرام فلکی تعبیرهای زیبایی به وجود آید که همه روشنکنندة قدرت شگرف سخنپردازان ایرانی در آفرینش واژههایی سرشار از ذوق و هنری کمنظیر است. در نوشتار حاضر سعی بر این است که چگونگی کاربرد اصطلاحات خاص نجومی در سخن انوری تحت بررسی و تحقیق قرار گیرد و نوآوری این شیوه در عین استحکام و صلابت در سخن او کاویده شود. بدینسبب، علاوهبر نمایاندن هنر تصویرگری کلامی و خلاقیتهای مفهومی او، به گرهگشایی برخی ابیات پیچیدة او نیز پرداختهایم.
The influence of heaven and its contents on Iranian poets and artists hasproduced beautiful descriptions of heaven، the sun، the moon، the stars and other constellations in Persian poems which illustrate the power of the Iranian poets in creatingbeautiful images،exotic art and elegance. The present article is an attempt to show the waycertain astronomical imagesare used in Anvari’spoetry and also the poet’s innovation in languageand diction is studied. Moreover،by showing the art of Anvari’s verbal painting and conceptual creativity، the researchersendeavor to explain some of his complicated verses.
خلاصه ماشینی:
com ∗∗ استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج تاریخ دریافت : ۹۲/۴/۱ تاریخ پذیرش : ٩٢/٨/١٣ دوفصلنامه زبان و ادبیات فارسی ، سال ٢٢، شماره ٧٦، بهار و تابستان ١٣٩٣ مقدمه یکی از پهنه های گسترده در زمینه پژوهش در علم نجوم ایران عبـارت اسـت از پـی جـویی دانش ستاره شناسی در آثار ادبی و تاریخی ایران پس از اسلام ؛ زیرا بیشتر کتاب های ادبـی و تاریخی و دیوان ها از واژه ها و اصطلاحات نجومی منجمان سرشـارند.
) و گاهی حلم و وقار ممدوح را مثل عنصر آب انگاشته (همان : ٣٥٠) و هریک از دیگر ارکان را به صفتی از ممدوح منتسب دانسته و با استفاده از صنعت ادبی لف ونشر آن را زیور داده است : زان کجا با این چنین لطف و وقـار و طبـع و رای دهر را بهتر ز خاک و باد و آب و آذری (همان : ٤٦٣) طبق باورهای حکمای نجوم در بارگاه آسمان نیز همانند زمین سلسله مراتبی وجود دارد که براساس آن مقام ها و شغل ها و صفت ها و رنگ و طبع و...
او با بیانی مبالغه آمیز در ستایش ممدوحان خود، به درخشش و نـورانی بـودن شـمس و استفاده از این مفهوم توجه کرده است ، چنان که در برخی ابیات رأی روشـن ممـدوح را بـه خورشید تشبیه کرده است : ز نور رای تو روشن شده است رای سپهر وگرنه کی رودی آفتاب جز بـه عـصا (همان : ١٦) به عقیده منجمان احکامی ، شمس نفوس نباتی را می پروراند (همـان : ٦٢٣)؛ همـواره بـه زمینیان بخشندگی می کند (همان : ٣٨٩)؛ کیمیاگری ماهر اسـت و بـه تـأثیر اشـعه آفتـاب است که در تجاویف زمین بخاری حاصل می شود و در اوضاع مطلوب با دگرگونی و استحاله آن جواهرات و فلزات و کانی ها ایجاد می شوند (خواجه نصیر، ۱۳۴۸: ۱۹، ۱۶، ۲۰۳ و ۲۰۹ و زکریای قزوینی، ۱۳۶۴: ۱۹).