چکیده:
از سقوط ساسانیان و گشوده شدن ایران به دست مسلمانان تا پایه گذاری آل زیار، نزدیک به سیصد سال میگذشت. در این مقطع، وضع اجتماعی و فرهنگی ایران دچار دگرگونیهایی شده بود. مردم شهرها و روستاها تحت تأثیر فرهنگ اسلامی، برخی از آئینها و سنن پیشین خود را تغییر داده و به آئین نو درآمده بودند. در دوره زیاری از سویی آداب و رسوم و جشنهای ایران باستانی نظیر جشن نوروز، مهرگان و سده با شکوه هر چه تمامتر برگزار میشود و از طرف دیگر با ورود اسلام به ایران، این امور با در آمیختن با موازین اسلامی و تلفیق با آن استمرار مییابد. رسوم ایرانی و اسلامی با هم خلط میشوند و در انواع جشنها و مراسم سوگواری و حتی نوع غذا و پوشاکی که استفاده میکردند، این امتزاج دیده میشود. منظر انتخابی پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به متون تاریخی و ادبی، بررسی و تحلیل رویکرد فرهنگی- اجتماعی آل زیار میباشد تا ضمن آگاهی به گوشه ای از آداب و رسوم اجتماعی رایج در این روزگار، مدخلی نیز برای مطالعه در حیات اجتماعی ایران در دوران زیاری گشوده شود.
خلاصه ماشینی:
"(Schimmel,1974: 89؛ Koutlaki,2010: 65؛ آذر گشسپ، 1352: 325؛ عرب گلپایگانی، 1376: 160) آیین حیات بخش اسلام اگر چه تغییرات گسترده ای در باورهای مردم ایران به وجود آورد، اما ایرانیان با گزینش خدای یگانه و اسلام، رسوم و جشنهای خود را به طور پراکنده اجرا میکردند، به ویژه این که در دوره زیاریان تأکید فروانی به احیای سنتهای باستانی بود و از این رو آمده است در طی جشنی که مرداویج در اصفهان برگزار کرد علاوه بر آتش بزرگی که افروختند، حدود دوهزار کلاغ و باز را برایش شکار کردند و پاهای آنها را آغشته به نفت کردند و به پرواز در آوردند، به طوری که از روشنایی آتش، شب همچون روز شد و علاوه بر آن شعلههای ریز و کوچکی با شمعهای زیادی را روشن کردند که شعله آن زیبایی خاصی به جشن میبخشید.
(جرفاذقانی، 2537: 187؛ خوافی، 1340: 2/ 106) باید دانست که این رسم هم در طبقه دربار دیده میشد و هم در بین عامه مردم، اما از آنجا که اغلب اطلاع کمی از آداب و زندگی مردم عادی در دسترس است و منابع تاریخی بویژه در دوره زیاریان کمتر بدان پرداختهاند اطلاعات اندکی در دسترس میباشد، اما از خلال گزارشهای ذکر شده به مسائلی از آداب و رسوم و طبقات عامه برمی خوریم، از جمله این که در شهرهای شمالی ایران (به ویژه مازندران کنونی) در دوره زیاری بازارهای هفتگی برپا میشد و برای هر شهر یک روز خاص را در نظر میگرفتند و پس از پایان بازار، زنان و مردان به جایگاهی که مخصوص کشتی گرفتن بود، میرفتند."