چکیده:
یکی از مهمّترین مباحث سبک شناختی که در سالهای اخیر میان علمای فنّ سبک شناسی مطرح شده است، بحث پیرامون سبک ادبی مستقلّی است که در محدودة جغرافیایی آذربایجان و از اواخر قرن پنجم هجری تا اوایل قرن هفتم، رواج داشته است. هرچند در مباحث سبک شناسی، سبک شعر آذربایجان و مختصّات آن در محدودة شعری سبک عراقی مورد بحث قرار می گیرد امّا از نظر برخی محقّقان، بسیاری از عناصر شعری مربوط به سبک عراقی، ابتدا توسّط شعرای مطرح آذربایجان چون : ابوالعلای گنجوی، مجیرالدّین بیلقانی، خاقانی شروانی، نظامی گنجوی و سایر شعرای آن دیار وارد مضامین شعری گردید و شعرای خراسان و عراق نیز با پروراندن آن مضامین در طول قرنهای هفتم و هشتم هجری، این سبک را به نقطة اوج رسانیدند که در نهایت، این سبک شعری به «سبک عراقی» معروف شد.
این مقاله بر آن است تا با بررسی ویژگی¬های شعری این سبک با توجّه به اوضاع ادبی حاکم بر آذربایجان، سبک مذکور را به اجمال مورد بررسی قرار دهد
خلاصه ماشینی:
در عراق عجم که خود تحت نفوذ زبان فارسی دری بود، مدت زمان مدیدی طول کشید تا تأثیرات یاد شده، در قالب سبک نوینی، به نام سبک عراقی جلوهگری نماید اما آذربایجان - که زبانش متفاوت از زبان رسمی نواحی شرق و مرکزی ایران بود و مردمانش به زبان ترکی تکلم می کردند- ، بلافاصله در همان قرن ششم شاهد ابداعات و نوآوریهای نویسندگان و شعرای توانمند خویش بود که با تلفیق میراث کهن فرهنگی خویش با ادبیات رایج در خراسان، شیوهای نوین و ابتکارانه را بنیاد نهادند و در اندک زمان ممکن آوازة شیوة شعر خویش و سبک جدید را به گوش هنرمندان دور و نزدیک ایران زمین رساندند.
وجود همین خصیصه کافی است تا بتوان نتیجه گرفت که شاید یکی از دلایل سادگی کلام در نظم و نثر خراسان، دور بودن آن سرزمین از همجواری با اعراب بوده است و با ظهور شعرای آذربایجان و قدرت گرفتن تدریجی فارسی دری در این ناحیه - که از تأثیرپذیری زبان اعراب در امان نبوده است- دامنه نفوذ لغات و اصطلاحات عربی نیز گسترش یافت و از طریق همین ادبای نوظهور، به خراسان و نواحی عراق عجم و اصفهان سرایت کرد.