چکیده:
ازجمله عوامل پیشرفت اقتصادی در جامعه اسلامی، بهره گیری از مدیریت شایسته و کارآمد است. این مدیریت در نظام اقتصاد اسلامی مبتنی بر مبانی و مولفه هایی است که سیره و سخن امیرمومنان (علیه السّلام ) یکی از بهترین منابع شناسایی و استخراج آنهاست. بررسی دقیق و جامع نهج البلاغه نشان می دهد که سه حوزه اقتصادی تولید، توزیع و مصرف، در کنار دو اصل مدیریتی برنامه ریزی و نظارت، مولفه های مدیریت اقتصاد علوی(علیه السّلام ) را تشکیل می دهد. نتایج به دست آمده از این تحقیق ـ که با رویکرد اکتشافی ـ تحلیلی انجام گرفته است ـ بیانگر آن است که اصلی ترین برنامه امام علی(علیه السّلام ) در بخش تولید ثروت: تامین منابع مالی از طریق دریافت خراج و زکات، در بخش توزیع درآمد: تقسیم مساوی بیت المال و در بخش مصرف: توجه به عمران و آبادانی است. داشتن برنامه ای مشخص در مدیریت منابع اقتصادی و نیز توجه ویژه به مقوله نظارت از دیگر ویژگی های مدیریتی امام علی(علیه السّلام ) در حوزه اقتصاد بوده است.
Utilization of the competent and efficient management، is one of the factors of the economic development in Islamic society. This management at economic system is based on principles and components which Imam Ali''s (p.b.o.h) conduct and speech is one of the best recognition and elicitation resources of them. Comprehensive and detailed survey of Nahj Al-Balaghah shows that the Production، Distribution and Consumption_ three economic area_، along with the Planning and Control_ two principles of the management_، compose components of management in the Alavi economy. The results_ which have been done by heuristic-analytic approach_ suggest that the main plan of Imam Ali (p.b.o.h.) in wealth creation: was to provide the financial resources from receiving tax and Zakat، in income distribution: to equally allot the national treasury and in consumption: to attend to the prosperity and development. Having a clear plan in the management of economic resources and special attention to the Control_ one of the principles of the management_ was the other managerial character of Imam Ali (p.b.o.h) in the economy area.
خلاصه ماشینی:
آنچه از چگونگی تأمین منابع مالی از طریق خراج، مد نظر امام علی( _ به عنوان حاکم برحق جامعه اسلامی _ بوده، آثار مثبت یا به تعبیر دقیقتر جنبههای توسعهای آن است؛ زیرا به تعبیر ایشان، خراج پیش از آنکه یکی از اقلام مهم درآمدی دولت محسوب شود، ابزار اصلاح معیشت و نیز عامل تربیت پرداخت کنندگان آن و همۀ کسانی است که به دلیل اینکه خراج یکی از مصداقهای مالیات است امروزه به جای واژۀ «خراج» از واژۀ «مالیات» استفاده میشود.
در جمعبندی موارد یاد شده میتوان گفت با توجه به بررسی روایات متعدد در کتاب شریف نهج البلاغه، به این نتیجه میرسیم که برنامهریزی اصلی امام علی( دربارۀ تولید ثروت منوط به تأمین منابع مالی از طریق دریافت زکات و خراج و سایر منابع و حفظ و نگهداری آنها به نام بیتالمال بوده است که در برنامههای بعدی بتوانند بیتالمال جمعآوری شده را در محل صحیح خود توزیع و مصرف کنند.
بنابراین، توازن اقتصادی و در پرتو آن، عدالت اقتصادی _ که رعایت حقوق همۀ افراد جامعه را به همراه دارد _ بدون برنامهریزی صحیح در زمینۀ توزیع و مدیریت شایسته امکانپذیر نیست؛ همانطور که در زمان حکومت امام علی(، این امر به گونهای شایسته تحقق از جمله مواردی که میتوان به عنوان تأمین کنندۀ منابع مالی و قسمتی از بیتالمال به آنها اشاره کرد عبارتاند از: 1.