چکیده:
این پژوهش با هدف ارزیابی درک دانشآموزان سال سوم دبیرستان و دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد درباره مفاهیم الکتریسیته ساکن و با روش پژوهش توصیفی پیمایشی انجام گرفته است. جامعه پژوهش شامل همه دانشآموزان سال سوم دبیرستان شهر تهران و همه دانشجویان رشته مهندسی کامپیوتر نرم افزار و مهندسی فناوری اطلاعات (دوره کارشناسی) و دانشجویان رشته فیزیک حالت جامد (دوره کارشناسی ارشد) دانشگاه پیام نور تهران واحد رباط کریم در سال تحصیلی 92 ـ 1391 بودند. نمونه آماری را 285 نفر شامل 125 نفر از دانشآموزان سال سوم دبیرستان (68 نفر رشته ریاضی و 57 نفر رشته تجربی)، 130 نفر دانشجویان کارشناسی (۷۲ نفر رشته مهندسی کامپیوتر و 58 نفر رشته مهندسی فناوری اطلاعات) و30 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد (رشته فیزیک با گرایش حالت جامد) تشکیل داده بودند. برای گردآوری اطلاعات از یک آزمون تشخیصی شامل شش سؤال چند گزینهای در باره الکتریسیته ساکن در حد محتوای درسی کتاب فیزیک سوم دبیرستان، استفاده شد، روایی محتوایی این ابزار را نظرات 20 تن از دبیران فیزیک تأیید کردند و پایایی آن به کمک آلفای کرونباخ، 87/0، برآورد گردید. آزمون در شرایط عادی کلاس و بدون اطلاع قبلی شاگردان و دانشجویان مورد نظر به اجرا گذاشته شد. بعد از اجرای آزمون، در سطح توصیفی از مقادیر فراوانی، درصد فراوانی و رسم جداول و نمودارهای مربوطه استفاده شد. سپس برای ارزیابی میزان درک فراگیران، از روش ارزیابی مفهومی استفاده گردید. در این روش، گزینههای انتخابی در چهار دسته: درک کامل، درک جزیی، کج فهمی و عدم درکقرار گرفتند. یافتههای این پژوهش تصورات و کج فهمیهای جدیدی درباره مفاهیم الکتریسیته ساکن را نشان داده است. بر پایه این یافتهها، ضرورت دارد تا در بازبینی برنامههای درسی و مواد آموزشی فیزیک که اخیرا توسط وزارت آموزش و پرورش در حال انجام است، به منظور سازماندهی مفاهیم الکتریسیته ساکن و مدلسازی آنها در کتابهای درسی توجه بیشتری مبذول گردد.
خلاصه ماشینی:
به طوری که نتایج نشان میدهد که در کل فقط 53/44 درصد شرکتکنندگان توزیع بارالکتریکی را درک کردهاند و گزینه «د» یعنی« بار اضافی به صورت یکنواخت در سطح خارجی کره پخش شده است» را به عنوان پاسخ صحیح انتخاب نمودهاند و 23/7 درصد از شرکت کنندگان به این سؤال پاسخی ندادهاند و مابقی شرکت کنندگان 24/48 درصد با انتخاب گزینههای دیگر به نوعی دچار کج فهمی بودهاند.
نتایج نشان داد که دانشآموزان سال سوم متوسطه بعد از گذراندن این دوره و تدریس مطالب الکتریسیته ساکن مطرح شده در کتاب درسی همچنان در یادگیری این مبحث دارای کج فهمیهایی هستند و به این مسأله اشاره دارد که این مفاهیم به صورت ضعیف به شاگردان ارائه و آموزش داده شده است.
همچنین با بررسی پاسخ سؤال پنجم پژوهش حاضر مشاهده شد که بیشترین کج فهمی درباره نیروی وارد به بار الکتریکی در یک میدان مغناطیسی مربوط به دانشجویان کارشناسی است و بیشترین عدم درک مربوط به دانشآموزان است و این نتیجه با یافتههای سگلام و میلر (Saglam"Millar,2004) که نشان دادند دانشآموزان در مبحث الکتریسیته دارای کجفهمی زیادی هستند از جمله شامل «اثرات گیجکننده میدانالکتریکی و میدانمغناطیسی، پذیرفتن خطوط میدان به عنوان یک جریان با استفاده از استدلال علت و معلول در شرایطی که در آن صدق نمیکند و…».
Saglam Murat, Millar Robin, (2006), Upper high school students’ understanding of electromagnetism, International Journal of Science Education, 28(5), PP543–566.