چکیده:
نماز جمعه، فریضهای هفتگی است که بهصورت جماعت خوانده میشود و هر جمعه، توده
عظیمی از مسلمانان برای ادای آن گرد میآیند.
این نماز بیانگر ماهیت اجتماعی و سیاسی نظام اسلامی و مظهر پشتیبانی امت اسلامی از
حکومت عدل و قسط و تأیید اعمال مسؤولان حکومت اسلامی است.
در خطبههای نماز جمعه، مردم به اطاعت و اجرای فرامین الهی، پیشهکردن تقوی و
پرهیزگاری در زندگی روزمره خود و تلاش در راه همبستگی و وحدت بین مسلمانان، توصیه
میشوند. از امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی جامعه خود آگاه میگردند. درباره
مصالح مسلمانان و کشورهای اسلامی، وقایع و پدیدههای بینالمللی و کیفیت رفتار و
روابط با سایر ملتها و دولتها بحث میشود، لذا در استقلال و موجودیت اسلامی جامعه،
رشد آگاهیهای مردم و ایجاد همبستگی بین آنان تأثیر بسزایی دارد.
در این مقاله مقام و جایگاه جمعه در اسلام، نماز جمعه از دیدگاه قرآن (سوره جمعه)
شرایط و وظایف نمازگزاران، نماز جمعه بهعنوان یک نهاد فراگیر اجتماعی، اصول اساسی
و خطبههای نماز جمعه، شواهد تاریخی و فقهی نماز جمعه، نقشهای مختلف نماز جمعه، نقش
ارتباطی، مشارکت اجتماعی، سیاسی، تربیتی رفتاری، رزمی (نظامی) مورد بحث و بررسی
واقع خواهد شد.
همچنین نظر به اینکه رفتارهای گوناگون انسان در زمینههای مختلف اجتماعی و سیاسی
نشأت گرفته از باورها، اعتقادات، آرا، ارزشها، آداب و رسوم، دین و اصول آن است. از
اینرو در یک جامعه اسلامی نماز جمعه میتواند پایه و اساس اخلاق و رفتار انسانها
قرار گیرد و نشان خواهیم داد چگونه جمهوری اسلامی ایران بهعنوان پرچمدار یک نظام
الهی قادر است خطبههای نماز جمعه را بهعنوان الگوی رفتاری حل و رفع مشکلات
مسلمانان مورد استفاده قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"در اساس، اهداف نماز جمعه، همان اهداف سایر عبادات است اما ویژگیهای خاصی به شرح ذیل، آن را از سایر عبادات متمایز میکند: 1- وجوب جمعی بودن آن 2- گردهمایی مردم شهر و محل در یک جا 3- ضرورت گوشدادن به خطبهها و جزئی از نماز تلقیشدن آنها 4- پیوند بسیار نزدیک دین و سیاست در این نماز امام جمعه نیز به دلیل مسؤولیت خطیری که پذیرفته است، مؤظف است در جریان امور جاری حوزه مسؤولیت خود، کل کشور و جریانات جهانی قرار داشته باشد.
اکنون با توجه به برداشتهای ارائهشده از آیات، میتوان جایگاه نماز جمعه را در قرآن چنین بیان داشت: ª نماز جمعه، محلی است برای ذکر خدا و فرصتی برای تمرین ارتباط با او (آیه 9) ª تا فرد و جمع، به ایمان واقعی و مقام اولیا خدا شدن برسند (آیات 6و 7 و 8) ª و آیات خدا را واقعا عمل کنند و از فضل خدا بهره گیرند و به نتایج بعثت پیامبر که خروج از گمراهی و فراگیری حکمت و کتاب است بدست یابند (آیات 2 و 3 و 4 و 5) ª و در جریان صیرورت و تسبیح همه جهان به سمت خدا قرار گیرند و آن را بفهمند و آنها نیز به عزت و حکمت الهی تقرب جویند (آیه 1) ª پس، بتوانند به رستگاری که نهایت صیرورت و تسبیح همه آفریدگانند دست یابند و از خوان روزی الهی بهره برند[3] (آیه 10 و 11).
در اینجا به ذکر چند مورد اعزام که از طریق نمازجمعه تهران، صورت گرفته است، میپردازیم: جمعه 3/10/61 5000 نیروی بسیج جمعه 15/11/61 3000 نیروی بسیج جمعه 31/4/62 1400 از پاسداران انقلاب اسلامی جمعه 3/7/66 بیش از 3000[19] نفر ج- نقش سیاسی خطبهها در خطبههای دوم نمازجمعه، امام جمعه درباره مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و دیگر امور جاری در سطح منطقه، کشور و جهان صحبت میکند."