چکیده:
از جمله موضوعات بحث شده در علوم قرآن و تفسیر، موضوع آیات متشابه لفظـی یـا بـه ظـاهر تکـراری قـرآن است . این موضوع که چرا در قرآن برخی از آیات بدون هیچ گونه تفاوت و گاه با تغییری اندک دو یا چنـد بـار تکرار شده ، توجه ادیبان و مفسران مسلمان را به خود جلب کرده و سبب پدیـد آمـدن آثـاری ارزشـمند در ایـن موضوع گردیده است . عمده تلاش های انجام گرفته در این موضـوع ، محـوریتی بلاغـی و زیباشـناختی دارنـد و براین اساس جنبه های معناشناسانه و بافتی آیات کمتر مورد توجه قرار گرفته انـد. ازآنجـا کـه تبیـین اخـتلاف دو جمله مشابه بیشتر به سطح مراد جدی گوینده یا نویسنده مربوط میشـود، بررسـی آیـات مشـابه نیـز بایـد از ایـن دریچه انجام گیرد. در علوم زبان شناختی ، دانشی که به بررسی منظور نویسنده و گوینده با توجه به شرایط بـافتی تولید کلام می پردازد علم کاربردشناسی است . در این مقاله سعی شده است با استفاده از برخی مولفه های بافـت درون زبانی مطرح شده در کاربردشناسی یعنی مفهوم ارجاعات و ازپـیش انگـاری و چنـد نمونـه از آیـات مشـابه لفظی را بررسی کرده و کاربرد این مولفه ها در تبیین مراد جدی نشان داده شود.
خلاصه ماشینی:
هدف مـا در اينجـا تأکيـد بـر ايـن نکته است که اولا: يکي از ابزار رسيدن به مراد جدي خداوند در آيات قرآن ، توجه به مرجع الفاظ ارجاعي نظير ضماير، موصولات و اسماء اشاره است و غفلت از آنها و اکتفاء کردن به معناي استعمالي و لغويشان موجب دور شدن مفسر از منظور نهايي آيه مي شود و از طرفي انسجام و تناسب آيات را مختل مي کنـد، ثاني کنـارهم قـرار دادن جمله هاي مشابه قرآن و توجـه کـردن بـه نشـانه هـاي زبـاني انـدک آنهـا و ازجملـه مشـاراليه اسـماء اشـاره نشان دهنده حِکمي بودن اين نوع تکرارها و تفاوت معنايي آنهاست و سزاوار است در همه جملـه هـاي تکـراري اين اصل مدنظر قرار گيرد.
پس ، بعد از خدا و نشانه هاي او به کدام سخن خواهند گرويد ٤- « وََ لمَّاَ برَزُوْاِلجَاُلوتَ وَ جُُنودِهَِ قاُلوْا رََّبَنا أَْفرِغْ عََلْيَنا صَبرًْا وََ ثِّبتْ أَْقدَامََنا وَ انصُرَْنا عَليَ اْلقَوْمِ اْلکَفِرِينَ »(٢٥٠) «َ فهَزَُموهُم ِبإِذْن الَّلهِ وََ قَتلَ دَاوُدُ جَاُلوتَ وَ ءَاَتئهُ الَّلهُ اْلمُْلکَ وَ الحِْکْمَةَ وَ عََّلمَهُ ِممَّاَ يشَاءُ وََ لوَْ لا دَْفعُ الَّلهِ الَّناسََ بعْضَهُم ِبَبعْضٍَّ لفَسَدَتِ اْلأَرْضُ وََ لاکِنَّ الَّلهَ ذُوَ فضْلٍ عَليَ اْلعََلمِينَ »(٢٥١) «تْلکَ ءَاَياتُ الَّلهَِ نْتُلوهَا عََلْيکَِباْلحَق وَ إَِّنکََ لمِنَ اْلمُرْ سَِلينَ »(٢٥٢) *« تْلکَ الرُّ سُلُ َفضَّْلَناَ بعْضَهُمْ عَليََ بعْضٍ مِّْنهُم مَّن کََّلمَ الَّلهُ وَ رََفعََ بعْضَهُمْ دَرَ جَاتٍ وَ ءَاَتْيَنا عِيسيَ اْبنَ مَرَْيمَ اْلَبِّيَناتِ وَ أََّيدَْناهُِبرُوحِ اْلقُدُس وََ لوْ شَاءَ الَّلهُ مَااْقَتَتلَ اَّلذِين َمنَ بعْدهِم مِّنَ بعْدِ مَا جَاءَْتهُمُ اْلَبِّيَناتُ وََ لاکِنِ اخَْتَلفُوْاَ فمِنهُْم مَّنْ ءَامَنَ وَمنهُْمَّ من کَفَرَ وََ لوْ شَاءَ الَّلهُ مَا اْقَتَتُلوْا وََ لاکِنَّ الَّلهََ يفْعَلُ مَاُ يرِيدُ »(٢٥٣)و هنگامي که با جالوت و سپاهيانش روبرو شدند، گفتند: «پروردگارا، بـر ٩ آيات قبل از آيه ٢٥٢ سوره بقره ، در مورد قوم بنياسرائيل و داستان هاي مختلـف ايشـان صـحبت مـيکنـد و در نهايت به داستان پادشاهي طالوت اشاره ميکند و اين که با آنکه فردي بينام و شهرت بود و بر حسـب معمـول ، مردم بفرمان چنين کسي تن نميدهند ولي خداوند براي او نشانه هايي قرار داد و بـه او پادشـاهي بخشـيد و نيـز بـا وجود کمي عده و ناتواني و ضعف لشکرش بر جالوت و لشکريانش با تمام نيرومندي و قـدرت غالـب و پيـروز شد.