چکیده:
علم کلام محور و زیربنای دیگر علوم دینی است. فهم دقیق ماهیت این علم در گرو شناخت
موضوع، مسائل، اهداف، مشربها، سیر تحولات و روند تکاملی آن است.
نوشتة حاضر در راستای تأمین برخی از این محورها به طرح چند پرسش مهم و جستوجوی
پاسخهای آن از آثار آیتالله سبحانی پرداخته است. فهرست این پرسشها بدین قرار
است:
عوامل رشد و گسترش علم کلام اسلامی کدام است؟
نقش ائمه? در تبیین کلام اسلامی چیست؟
آیا در قرنهای گذشته کتابی در قالب اصطلاحنامه یا دانشنامه یا موسوعه برای علم
کلام نگارش یافته است؟
خلاصه ماشینی:
"وقتی خلیفه پاسخ مثبت داده است، پرسشگر شگفتزده شده و چون خرد نمیپذیرد که معنای قدر این باشد که خداوند اختیار انجام یا ترک کاری را به انسان ندهد ولی او را مؤاخذه کند، مجددا میپرسد: فان الله قدره علی ثم یعذبنی؟ که خلیفه بر همان امر شگفت اقرار میکند: نعم یابن اللخناء؛ ب) عرب جاهلی معتقد به تجسیم و تشبیه بود؛ یعنی بر این باور بود که خدای جهان به صورت مجسمهها و بتهایی است که آنان میپرستند؛ تا آنجا که هر قبیلهای برای خود خدا و بتی داشت و سرزمین جزیرهالعرب را به بتکده تبدیل کرده بودند.
3. مبارزه با اندیشة رؤیت خدا عدلیه (امامیه و معتزله) اتفاق نظر دارند که خداوند در دنیا و آخرت با چشم سر دیده نمیشود؛ اما دیگر گروههای کلامی نظرات گوناگونی دارند: کرامیه و مجسمه میگویند دیده شدن خداوند در دنیا و آخرت ممکن و بیاشکال است؛ اهلحدیث و پس از آن اشاعره با اینکه مدعیاند اهل تنزیه بوده، از تجسیم و تشبیه به دورند، بنابر روایتی که در صحیح بخاری وارد شده است، دیدن خداوند را در قیامت باور دارند؛ در حالی که این روایت و این عقیده با نص قرآن در تعارض است: لاتدرکه الأبصار وهو یدرک الأبصار وهو اللطیف الخبیر (انعام، 103)."