چکیده:
هدف این پژوهش ، تحلیل همدیدی وقوع امواج سرمایی به عنوان یکی از مخاطرات محیطی در منطقه شمالشرق ایران است . از این رو آمار حداقل دمای روزانه شش ماه سرد سال در ١٣ ایستگاه سینوپتیک منطقه مورد مطالعه طی دوره آماری ٨٩-١٣٦٨ استفاده و با توجه به آستانه درنظر گرفته شده، نمره استاندارد دمای حداقل کمتر از ١.٢- برای هر ایستگاه، تعداد ٢٠٣ روز به عنوان روزهای با سرمای شدید در منطقه انتخاب شده است . سپس دادههای روزانه فشار سطح دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل سطح ٥٠٠ هکتوپاسکال به صورت رقومی و با تفکیک مکانی ٢.٥ درجه از سایت مرکزملی پیش بینی محیطی آمریکا برای روزهای انتخاب شده، استخراج گردیده است . برای به دست آوردن الگوهای سینوپتیکی مؤثر بر سرماهای حدی ، دادههای ارتفاع سطح ٥٠٠ هکتوپاسکال برای روزهای انتخاب شده با استفاده از تحلیل مؤلفه اصلی کاهش یافته و سپس با استفاده ازروش آماری خوشه بندی و روش ادغام وارد، به شش گروه تقسیم شده است . این الگوها نشان می دهد، ٩٠ درصد از سرماهای شدید منطقه ، علت سینوپتیکی یا انتقالی دارند. به طوریکه ریزش هوای سرد از عرضهای بالاتر منجر به وقوع سرما در منطقه شده است . در شدیدترین سرماها، ریزش هوای سرد در شرق پشته بسیار قوی بر روی کوه های اورال باعث عمیق شدن ناوه در شرق دریاچه آرال گردیده وحرکت کند ناوه و ایستایی آن، تداوم موج سرما به مدت چندین روز در منطقه را موجب می شود. دراکثر الگوها مهم ترین پدیده سینوپتیکی و عامل اصلی وقوع سرما در منطقه ، قرارگیری منطقه در پشت ناوه عمیق واقع در دریاچه آرال است که تا عرضهای پایین گسترش یافته و همچنین منجر به تقویت فرابار سیبری در سطح زمین می گردد. این فرابار، هوای سرد را با امواج سرما از عرضهای بالا به منطقه شمالشرق ایران منتقل می کند. در بقیه موارد، علت سرماهای شدید منطقه ، سرمایش سطح زمین و تأثیر توپوگرافی محلی است .
greater range of vulnerability to disturbances that human induced than many landscapes. The combination of extreme geomorphic events with exceptional population growth and land use modifications underlies the urgency of better understanding of these interactions for investigating of the effects of drivers of change on landforms and landscapes. The combination of natural and human factors provides conditions for these unstable events within the geomorphic transport processes. The present study focuses on the identification of the Kan watershed topple initiation factors and the susceptibility ratio zonation of this event using fuzzy logical model. The distance to road، distance to lineament، distance to fault، slope، aspect، slope formation، elevation، land cover، cryoclastic، thermoclastic، the characteristics of the bed rock anddrainage densitylayers are introduced to the model and fuzzy functions are performed (applied)
خلاصه ماشینی:
"علیجانی و هوشیار(١٣٨٧ ) در بررسی الگوهای سینوپتیکی منجر بـه سـرماهای شـدید شمال غرب ایران، به این نتیجه رسیدند که در ٧٠ درصد از موارد سرماهای شدید رخ داده در شمال غرب ایـران ، اکثرا با استقرارناوهای عمیق بر روی شمال ایران و قرار گرفتن منطقه در قسمت عقب آن و همچنـین وجـود یـک پرفشار در سطح زمین رخ می دهد و در بقیه موارد، سرمایش تابشی سطح زمین عامل اصلی سرماهای شدید است .
فتاحی وصالحی پاک (١٣٨٨) الگوهای سینوپتیکی یخبندانهای زمستانه ایران را مورد ارزیابی قراردادند وبـه ایـن نتیجه رسیدند که تیپ های هوای پرفشار اروپای شمالی ، پرفشار سیبری و پرفشار اروپای شرقی ، بیشترین تـأثیر را دررخداد یخبندانهای شدید و فراگیر ایران داشته اند، به طوری که این تیپ های هوا، جریانات هوای سرد قطبـی را از عرضهای بالا به سوی عرض های پایین منتقل کرده و به دنبال آن یخبندانهای شـدید و فراگیـر در ایـران بـه وقوع می پیوندد.
در نقشه تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال ( شکل ٨)، وجود پشته ای در شمال سیبری که محور این پشته در شـمال دریاچـه آرال قـرار دارد و جهت آن شمالشرق ـ جنوبغربی است و نیز وجود ناوهای دیگر در شرق دریاچه آرال، باعـث ایجـاد جریانـات شمالی در پشت ناوه و فرارفت هوای سرد عرض های بالا به منطقه مورد نظر که در قسمت عقب ناوه قـرار دارد، شده است .
با توجه به شرایط تـراز ٥٠٠ هکتوپاسـکالی ، ریـزش هـوای سـرد از قسمت شرقی پشته اروپا، توسط جریانات شمال غربی ، بر روی منطقه مورد تأیید می باشد که ایـن شـرایط باعـث تشـدید و تقـویت شرایط تراز پایین و وقـوع سرمای شدید در منــطقه مورد مطالعه شده، به طـوری کـه رخـداد این الگو باعث وقـوع دمـاهای کـمتر از ٢٤- درجه در خراسان شده است ."