چکیده:
به منظور تحلیل آماری و سینوپتیکی خشکسالی های دوره سرد سواحل جنوبی دریای خزر داده های بارش ماهانه 7 ایستگاه هواشناسی در طی دوره آماری 1999-1961 مورد بررسی قرار گرفت. جهت تعیین دوره های خشک فراگیر و شناسایی شدت، تداوم و وسعت آن ها از دو شاخص دهک و نمره استاندارد (z) استفاده شد . با استفاده از نرم افزار Arcview وسعت فراگیری خشکسالی ها ترسیم شد . به منظور تعیین الگوهای فشار موثر در ایجاد خشکسالی های شدید و فراگیر از نقشه های هوای سطح زمین و سطح 500 هکتو پاسکال و نقشه آنومالی فشارسطح زمین استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که در منطقه خزری خشکسالی های شدید و فراگیردر دوره سرد نیزبه وقوع می پیوندد. سه الگوی فشار سبب وقوع خشکسالی های منطقه می شوند.الگوی مداری که بر اثر وزش مداری بادهای غربی ایجاد می شود. در الگوی پرفشار، دریای خزر زیر نفوذ پرفشار قرار دارد و در الگوی کم فشار هم، جریان های جنوبی بر روی دریا حاکم هستند . الگو های فشار دوره هایخشکسالی نشان می دهند که علت اصلی خشکسالی های سواحل خزر عدم وزش جر یان های سرد شمالی بر رویدریای خزر است.به منظور تحلیل آماری و سینوپتیکی خشکسالی های دوره سرد سواحل جنوبی دریای خزر داده های بارش ماهانه ٧ ایستگاه هواشناسی در طی دوره آماری ١٩٩٩-١٩٦١ مورد بررسی قرار گرفت . جهت تعیین دوره های خشک فراگیر و شناسایی شدت ، تداوم و وسعت آن ها از دو شاخص دهک و نمره استاندارد(z) استفاده شد. با استفاده از نرم افزار Arcview وسعت فراگیری خشکسالی ها ترسیم شد. به منظور تعیین الگوهای فشار موثر در ایجاد خشکسالی های شدید و فراگیر از نقشه های هوای سطح زمین و سطح ٥٠٠ هکتو پاسکال و نقشه آنومالی فشار سطح زمین استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که در منطقه خزری خشکسالی های شدید و فراگیردر دوره سرد نیز به وقوع می پیوندد. سه الگوی فشار سبب وقوع خشکسالی های منطقه می شوند. الگوی مداری که بر اثر وزش مداری بادهای غربی ایجاد می شود. در الگوی پرفشار، دریای خزر زیر نفوذ پر فشار قرار دارد و در الگوی کم فشار هم ، جریان های جنوبی بر روی دریا حاکم هستند. الگو های فشار دوره های خشکسالی نشان می دهند که علت اصلی خشکسالی های سواحل خزر عدم وزش جر یان های سرد شمالی بر روی دریای خزر است .
خلاصه ماشینی:
"ساحل جنوبی دریای خزر که سه استان مهم گیلان ، مازندران ، و گلستان را در خود جای داده اسـت و قطب کشاورزی ، دامپروری و می باشد، باتوجه به یاز بی کشت برنج ٨٠٠٠ مترمکعب در هکتار و بـاغـداری ٢١٤٠ مترمکعب در هکتار و با عنایت به ین که یش از ٦٠ درصد آب رودخانه های بزرگ و کوچک در ایـن استان ها هدر می رود در شر یط خشکسالی و کمبود آب ، خسارت شدیدی از نظر بخش کشاورزی و دامپروری و حتی فعالیت های صنعتی می ب ند و سبب کاهش جدی منابع آب ، شیوع یماری ها و آفات گیاهی و تش سـوزی جنگل و مر تع ، کاهش درآمدها و به د بال آن مهاجرت یروی نسانی از روستاها به شهرها می گردد سرسبـزی منطقه بسیاری از مشکلات کمبود آب را پوشانده است و کمتر کسی به ذهنش خطور مـی کـنـد کـه واقـعـا خشکسالی شدیدی در ین منطقه وجود دارد بنابر ین شناخت و پایش خشکسالی ها و کنترل آن ها در چـنـیـن مناطقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است تحقیقات فراو نی در مورد خشکسالی ها در اکثر کشورهای د یا و حتی در یران به نجام رسـیـده اسـت به طوری که در تعین دوره های خشک استرا یا، گ بس و ماهر (1967,Gibbs and Maher) با اسـتـفـاده از شاخص دهک و مرتب کردن داده های بارندگی ماهانه گام های مهمی را برداشته ند هم چنین در بررسی شدت خشکسالی ها در جنوب صحرا، لمب (1982,lamb) با استفاده از شاخص نحراف استاندارد، ن یجه گرفت که در دهه ١٩٤٠، خشکسالی ها از شدت بیشتری برخوردار بوده ند و تا ١٩٧٤ دوام داشته ند همچ ین در بـررسـی سال های خشک و تر در اسکات ند، اسمیت (1994,Smith)، دهه ١٨٣٠را به عنوان خشک ترین دهه و دهه ١٩٩٠ را مرطوب ترین دهه معرفی کرده است به طوری که در ژ نویه ١٩٩٣ سیل شدیدی در سرتاسر اسکا لند جـاری شد در بررسی تغییرات بارندگی سالانه ترکیه ، به صورت سال های تر و خشک ، ترکش (1995,Turkes) ن یجه گرفت که سری های بارندگی متوسط سالانه نواحی مختلف ترکیه ، به ویژه بر روی دریای سیاه روند کـاهشـی دارند و ترسالی ها هم عموما در سال های ١٩٣٥ تا ١٩٤٥، ١٩٦٠ و اواخر دهه ١٩٧٠ اتـفـاق افـتـاده اسـت خشکسالی ها در دهه ١٩٣٠ و اواخر دهه های ١٩٥٠ و ١٩٨٠ و او یل دهه ١٩٩٠ به وجود آمـده انـد."