چکیده:
جاده استراتژیک مرند – جلفا در مسیر خود از واحدهای توپوگرافی و ژئومورفولوژیکی زیادی عبور میکند که آگاهی از ویژگیهای هر کدام از این واحدها و شناخت عوامل مورفوژنز و مورفودینامیک فعال و ارایه راهکارهای لازم، هدف اصلی این پژوهش میباشد. براساس مطالعات و پیمایشهای میدانی و نتایج بدست آمده از این تحقیق، گسلها، سیل، فرسایش رودخانهای، حرکات دامنهای نظیر ریزش، لغزش، جریانات واریزهای، مورفوژنز بهمنهای برفی و بهمنهای سنگی، پدیدههای ترموکلاستی، کریوکلاستی و مورفوژنز آنتروپیک از عمدهترین عوامل ژئومورفولوژیکی شناخته شده در طول مسیر جاده ریلی و آسفالته میباشند. بحرانیترین حرکات دامنهای در محدوده تنگ درهدیز از جایگاه ویژهای برخوردار است، در سالهای اخیر اثر فعالیتهای انسان در تغییر چشمانداز مرفولوژیکی مسیر جاده مورد پژوهش بشدت فزونی یافته که نتیجه آن افزایش ناآرامی دامنهها، تخریب پوشش گیاهی، سیل میباشد، نتایج تحقیق، ضرورت درک و آگاهی عمیق و منطقی از فرایندهای ژئومورفولوژیکی منطقه است و قبل از هرگونه اقدام و فعالیتهای عمرانی در مسیر جادهها برنامههای خود را باید از فیلتر عبور داده و شاخصهای ژئومورفیکی را در برنامهریزیها و آمایش سرزمین منطقه لحاظ نمود
خلاصه ماشینی:
"شکل (٥-١) جاده آسفالته و راه آهن در انتهای مخروط افکنه مستقر شده اند (پدیده ژئومورفولوژی سیل ، جاده را در حدود پنج کیلومتر تهدید می کند) مخاطرات محیطی و ژئومورفولوژیکی تهدید کننده جاده ها حرکات دامنه ای با توجه به شرایط خاص مکانی منطقه مورد پژوهش از نظر ساختارهای زمین شناسی ، ارتفاع ، شیب زمین شناسـی و توپوگرافی ، لیتولوژی و زمین ساخت ، پوشش گیاهی ، فرآیندهای ژئومورفولوژیکی تهدید کننده جـاده هـا از تنـوع بسیار زیادی برخوردار است .
در اثر سرمای شدید منطقه آب موجـود در ایـن سـازندها در اثـر انجمـاد، متورم شده و باعث جابجایی زمین و در نتیجه باعث ترک ها در جاده می گردند، با پیدایش ترک ها روی آسفالت نفوذ آب بطور مستقیم از طریق خود جاده به راحتی انجام می گیرد و شدت یخبندان و تواتر آن در انـدک زمـان آسـفالت جاده را متلاشی می کند و بخشی از جاده خسارات سنگین می بیند ، این پدیده در مسیر کوهستانی خـشن دره دیـز و در دشت های منطقه از جمله دشت هالاکوی مرند بیشتر دیده می شود.
شکل (٨-١) ترک های حاصل از عمل یخبندان آبهای زیر ساخت جاده و تخریب آن بحث و نتیجه گیری جاده استراتژیک مرند – جلفا از واحدهای ژئومورفولوژیکی متعددی عبور می کند که در هر کدام از این واحدها عوامل مورفوژنز و مورفودینامیک از شـدت و فعالیـت خاصـی برخوردارنـد لـذا شناسـایی و ارزیـابی پدیـده هـای ژئومورفولوژیک از جمله اقدامات اساسی و پایه ای قبل از هرگونه اقدام برای عمران و جـاده سـازی اسـت (قبـادی ، ١٣٨١)."