خلاصه ماشینی:
"البته قبل از ایشان هم رگههایی از روش عقلی در کلام اسلامی دیده میشود، اما میتوان ادعا نمود که این شیوه از بحث کلامی را شیخ مفید (ره) به عنوان یک شیوهی بحث کلامی، رسمیت بخشیده است.
البته دقت شود که شیخ مفید در عین آنکه به سبک کلام عقلی بحث میکند، اما نقل را فدای عقل نمیکند؛ بلکه او در اینکه عقل را محور مباحث کلامی خود قرار داده، شدیدا پایبند به نقل است و از نقلیات کمال استفاده را در مباحث خود میبرد.
خود حکمت اسلامی بهخصوص حکمت متعالیه و عرفان اسلامی از معارف قرآنی و روایی تغذیه میکند، اما از کدام آیات و روایات؟ با نظر در آیات معرفتی و بهخصوص روایات ناظر به امور عقیدتی متوجه میشویم که کلام خدا و ح الهی دارای سطوح چندگانهاند؛ پارهای از آن ها به درد مباحث کلامی میخورند، پارهای دیگر در سطح فلسفه کاربرد دارند و پارهای هم در عرفان قابل استفادهاند.
درحالیکه این معارف میتوانند در علم کلام مورد تحقیق قرار گیرند، اما در لابهلای کتابها خاک میخورند و از میان آن همه روایات تنها گلچینی از آن ها در کتابهای کلامی ما به چشم میخورند که عمدتا از این کتاب به آن کتاب نقل مکان میکنند و کمتر متکلمی است که هم خود را تحقیق در متون روایی قرار دهد.
مثال دیگری که میتوان به آن اشاره نمود، بحث طینت و سعادت و شقاوت در قرآن و روایات میباشد، که در کلام ما بسیار کمرنگ است، درحالیکه پرداخت عمقی به این بحث با ابزارهای کلامی و فلسفی و عرفانی ولی با رویکرد کلام فلسفی نقلمحور، میتواند موجب پیدایش یک علم انسانشناسی اسلامی یا حداقل شیعی شود."