چکیده:
هدف مقاله حاضر بررسی فلسفه وجودی آزمایش الهی و نقش آن بهعنوان یک راهبرد تربیتی در آیات قرآن است. برای تحقق هدف، باید انسانشناختی، هستیشناختی و رابطه مفهومی آنها در آیات قرآن بررسی شود تا بر اساس تحلیل محتوا و استنتاج به تعریف تربیت و اصول آن دست یافت و از ملاکها و معیارهای رسیدن به این هدف به عنوان راهبرد تربیتی استفاده کرد. بر اساس این تحلیل رابطه انسان و خداوند رابطه ربوبی است، خداوند انسان را آفریده و هدفی را برای او تعیین نموده است که از طریق رابطه ربوبی انجام میپذیرد؛ یعنی بر اساس شناختی که از ربوبیت خدا و مربوبیت انسان حاصل میگردد که همان تربیت، بایدها و نبایدهایی است که در قالب تکلیف و هدایت تشریعی قرار میگیرد و بر اساس این تکلیف و هدایت، استعدادهای نهفته انسان به فعلیت میرسد و قابلیت ثواب و عقاب پیدا میکند. آزمایش الهی سنتی حتمی، قطعی، همگانی و دارای مراتب است و استعدادهای نهفته و بالقوه، معیار لیاقت و شایستگی نیستند بلکه باید بر اساس آزمایش الهی به فعلیت برسند. با این توصیف هدف و فلسفه آزمایش الهی رساندن انسان به قرب الهی؛ یعنی مربوبیت و عبودیت عبد بر اساس راهبرد تربیتی است.
خلاصه ماشینی:
"البته آزمایش الهی براساس شناخت انسان، شناخت هستی و رابطه حاکم بر آنها و ظرفیت انسان است و دارای قواعد و قوانین خاص خود است که از مجموعه سیاستگذاریها و قواعد و قوانین آن بهعنوان راهبرد و به دلیل صبغه تربیتی آن را راهبرد تربیتی مینامیم؛ زیرا این سیاستها و قواعد و قوانین، انسان را از قوه به فعل و از مرز حیوانیت به مرز الوهیت سیر میدهد و هدف اساسی آزمایش الهی به کمال رساندن انسان و کسب مراتبی از حیات طیبه و قرب الهی است و به همان میزانی که انسان مسیر کمال را طی میکند، به همان میزان آزمایشهای او سختتر و دشوارتر میگردد و آزمایش یک امر حتمی، قطعی و همگانی است و خداوند با کار حکیمانه خود آزمایش را برای عمل صالح و عمل صالح را برای رسیدن به قرب الهی قرار داده است که همان فلسفه آزمایش الهی و خلقت انسان است و قرب الهی مقام عبودیت است که هدف اصلی و اساسی خلقت است، «و ما خلقت الجن و الإنس إلا لیعبدون» (ذاریات / 56) خداوند درباره رسول اکرم| فرموده است: «و أن إلیٰ ربک المنتهیٰ» (نجم / 42) پس مربوبیت و عبودیت، فلسفه وجودی آزمایشهای الهی است."